نبرد آسمانی: رویارویی افسانه‌ای بین جنگنده‌های F-16 و گریپن

جنگنده F-16 Fighting Falcon یکی از موفق ترین جت های جنگنده نسل چهارمی است که تاکنون ساخته شده است. در حالی که این جت قدیمی تر از Saab JAS 39 Gripen است (اولین بار در سال ۱۹۷۴ پرواز کرد در حالی که Gripen در سال ۱۹۸۸ به پرواز درآمد)، به طور مداوم بروز شده است. نسخه جدید F-16 Block 70/72 شباهت اندکی با اولین فالکون ها دارد، حتی از لحاظ ظاهری. گریپن E سوئدی به عنوان یک جت جنگنده فوق العاده کارآمد در نقش مورد نظر خود بوده و به طور مرتب با F-16، یورو فایتر تایفون و میراژ مقایسه می شود.

ساب گریپن: شاهین جنگجوی سوئدی

Saab Gripen E و F-16 Block 70/72 جت های فوق العاده ای هستند. آنها هر دو جنگنده های نسل ۴.۵ هستند که با طیف وسیعی از تسلیحات هوایی استاندارد ناتو سازگار شده اند. هر دو جت جنگنده هایی مدرن، کوچک، تک موتوره و چند منظوره هستند که قادر به انجام ماموریت های مختلف می باشند (گریپن به قابلیت های جنگ الکترونیک توانمند نیز مجهز است).

گریپن اولین بار در سال ۱۹۹۶ وارد خدمت شد و برای برآورده کردن نیاز سوئد برای یک جنگنده چند منظوره سبک، با قدرت مانور بالا، آسان برای نگهداری و مقرون به صرفه طراحی شد. در مجموع، گریپن به اندازه F-16 Block 70/72 بزرگ یا توانمند نیست، اما در آستین هایش قابلیت هایی پنهان دارد که آن را برای خریدارانش جذاب می کند. بر اساس گزارش کیف پست، این هواپیما نسبت به F-16 پیچیدگی کمتری داشته و نسبتاً ارزانتر و تعمیر و نگهداری آن نسبت به همتای آمریکایی اش آسان تر است.

در حالی که اکثر هواپیماهای جنگنده حداقل چند قطعه خارجی دارند، گریپن مملو از قطعات خارجی ساخته شده در بسیاری کشورهای غربی است. بخش بسیار زیادی از قطعات این جنگنده ساخت انگلستان است. این جنگنده سوئدی از یک موتور جت توربوفن Reaktionsmotor 12 تولید شده توسط شرکت ساب نیرو می گیرد. با این حال، این یک نسخه از موتور F404 جنرال الکتریک است که تحت لیسانس در سوئد تولید شده است. بدین ترتیب شاید برخی بگویند که گریپن سوئد چندان هم سوئدی نیست.

طراحی شده برای جنگ هایی متفاوت

برای حدود ۲۵۰ سال، سوئد یک کشور بی طرف بود (که در سال ۲۰۲۴ با پیوستن به ناتو این سیاست تغییر کرد). این امر سوئد را مجبور کرد که استراتژی نظامی مستقل تری را دنبال کند و گریپن بخش اصلی این استراتژی بود.

سوئد جنگی را متصور بود که در آن باید نیروی هوایی خود را پراکنده کند، بنابراین گریپن به عنوان یک ماشین زمخت و قوی ساخته شد که می‌توانست از روی باندهای ناآماده و بزرگراه‌ها نیز بلند شده و فرود بیاید. این امر باعث شد که این جت برای کشورهایی که ضعیف تر از رقیب هستند (مانند جنگ اوکراین با روسیه) راحت تر امکان پنهان شدن داشته باشد و در روی زمین شانس بقای بیشتری داشته باشد.

به طور خلاصه، گریپن برای جنگی بسیار متفاوت از آنچه که نیروی هوایی ایالات متحده می بیند ساخته شده است. در مقابل، ایالات متحده این شرایط را داشته که هواپیمای خود را با این فرض که از برتری هوایی یا تسلط هوایی در هر جنگی برخوردار باشد، طراحی کند. بدین ترتیب فرض نیروی هوایی ایالات متحده این است که بتواند جت هایش را از روی باندهای آماده و استاندارد با پشتیبانی لجستیکی کامل به پرواز درآورد.

F-16 Fighting FalconSaab Gripenموتورتوربوفن Pratt & Whitney F100-PW-229EEPGE F414Gسقف پروازی۵۰،۰۰۰ فوت۵۰،۰۰۰ فوتحداکثر وزن برخاست۱۹،۱۸۷ کیلوگرم۱۴،۰۰۰ کیلوگرموزن خالی۸،۵۷۳ کیلوگرم۶،۸۰۰ کیلوگرمسرعت۲.۰۵ ماخ۲ ماخ

آنطور که ساب می گوید، Gripen E از ابتدا برای سهولت در تعمیر و نگهداری طراحی شده بود که دسترسی بالاتری را نسبت به رقبای خود تضمین می کند. این جنگنده می تواند در شرایط آب و هوایی نامناسب نیر فعال بوده و از جاده های نامناسب و ناآماده نیز بلند شود.

ساب همچنین تصریح می کند که آماده شدن این جنگنده برای پرواز کمتر از ۲۰ دقیقه طول می کشد و فقط تعداد محدودی خدمه زمینی و تجهیزات برای سوخت گیری و تسلیح مجدد آن برای ماموریت هوا به هوای بعدی مورد نیاز است. گریپن E برای کمترین نیاز به تعمیر و نگهداری ساخته شده است تا بتواند به سرعت دوباره وارد مبارزه شود.

مزایای تعداد فروندهای تولید شده

خرید جت های جنگنده معامله بسیار پیچیده ای است. این معامله شبیه نوعی از ازدواج با کشوری است که این جت ها را تامین می کند. اکثر کشورها قادر به استفاده مستقل کامل از آنها نیستند و به کمک مستمر یا حداقل یک زمان انتقالی طولانی برای آموزش خلبانان و نگهبانان نیاز دارند.

F-16 Fighting FalconSaab Gripenتعداد فروندهای در سرویس۱،۰۱۷ فروند (تا ۲۰۲۱)۷۱ فروند (تعداد بیشتری سفارش شده یا در انبار)شرایط تولیدنسخه Block 70/72 در حال تولید (فقط صادرات)در تولیددارندگانتقریباً ۳۱ کشور۶ کشور (سوئد، برزیل، مجارستان، جمهوری چک، آفریقای جنوبی، تایلند)تعداد کل فروندهای تولید شدهبیش از ۴،۵۰۰ فروندتقریباً ۳۰۰ فروندبازنشسته/در آستانه بازنشستگیهزاران فروندتقریباً هیچ (نسخه های قدیمی تر Gripen C/D نیز تا ۲۰۴۰-۲۰۳۵ بازنشسته نخواهند شد)

F-16 برای مدت طولانی توسط بسیاری از نیروهای هوایی جهان مورد استفاده قرار گرفته است و بسیاری از این نیروهای هوایی اکنون این جت ها را بازنشسته کرده یا در حال بازنشسته کردن آن ها هستند. این بدان معناست که مقدار زیادی دانش، کارشناس تعمیر و نگهداری، قطعات یدکی و سایر زیرساخت‌ها برای پشتیبانی از این جت‌ها وجود دارد. در حالی که تعدادی از کشورها در حال خرید گریپن هستند، سطح پشتیبانی زیرساختی موجود احتمالاً هرگز با فالکون قابل رقابت نخواهد بود.

نیروی هوایی برزیل حدود ۴۰ فروند ساب گریپن سفارش داده (و در حال دریافت آن هاست) و انتظار می رود ۳۶ فروند دیگر نیز سفارش دهد. با این حال، طبق گزارش ها، برزیل اکنون قصد دارد F-16 های دست دوم را نیز سفارش دهد. این جنگنده ها بسیار ارزان تر از گریپن های جدید خواهند بود و احتمالا زودتر تحویل داده می شوند.