آیا آب گلاب توانایی بهبود حافظه را دارد یا باید مواظب آن باشیم؟
راهنماتو-عشق انسان‌ها به گل سرخ قرن‌ها در اوج بوده است. گل‌های سرخ در اسطوره‌ها و افسانه‌های دینی ظاهر شده‌اند، گلبرگ‌های آن‌ها در مقبره‌های باستانی کشف شده و حتی توسط طرفین در جنگ‌های خونین «جنگ‌های رز انگلیس» به کار گرفته شده است. بنابراین عجیب نیست که این گل تاکنون محبوب بشر بوده است.
به گزارش راهنماتو، اما گل‌های سرخ فقط به خاطر عطر و گلبرگ‌های زیبای‌شان نیست که شناخته شده‌اند. گلاب – که از گلبرگ‌های نوعی گل سرخ [گل محمدی] به دست می‌آید و از دسر تا تونرهای پوست از آن استفاده شده است ـ به خاصیت‌های درمانی و بهداشتی معروف است. حتی در گذشته شایع شده بود که گلاب می‌تواند مشکلات مربوط به حافظه را حل کند و از کاربری‌های مدرن آن می‌توان به معکوس کردن فرایند پیری اشاره کرد.
اما آیا این ترکیب واقعاً به ادعاهایش عمل می‌کند؟ در ادامه توضیح می‌دهیم که اساسا گلاب چطور شهرت جهانی پیدا کرد و آیا این ادعاها درباره آن درست است یا خیر.
تاریخچه گلابگیری
مردم هزاران سال از گلاب به عنوان یک داروی طبیعی استفاده می‌کردند. توصیفاتی از کنسانتره‌ها و روغن‌هایی به دست آمده از گل‌های خوشبو و مادگی گل که بعد از خشک شدن گل به جای می‌ماند، به بین‌النهرین باستان باز می‌گردد و اشاراتی در الواح میخی که به 2630 قبل از میلاد باز می‌گردد، به آن‌ها شده است.
اما شخصیت تاریخی‌ای که بیشترین ارتباط با گلاب به او نسبت داده شده است، ابن‌سینا، پزشک حاذق و برجسته در دیوان‌های ایرانی در طول قرن دهم میلادی بوده است. او استفاده از گلاب در درمان انواع بیماری‌ها، شامل سردردها، مشکلات حافظه، بیماری‌های چشمی و سرگیجه را تأیید کرد. همچنین او امتیاز استفاده از بخار برای تقطیر عصاره گل سرخ برای تبدیل کردن آن به یک معجون موثرتر را در تاریخ به نام خود ثبت کرده است.
گلاب از آن زمان یک ماده شفابخش عام و همه‌جا حاضر بوده و در کنار محصولات مدرن‌تر به محصولات آرایشی و بهداشتی افزوده شده است. مثلا زنان قرن نوزدهم، ماسک‌های پوستی خانگی و محصولات آرایشی متشکل از گلاب استفاده می‌کردند.
فواید واقعی گلاب چیست؟
گلاب توانسته در برابر مدرنیته مقاومت کند. اما آیا واقعا خواص درمانی و بهداشتی دارد؟
با وجود قرن‌ها دسترسی به گلاب و داستان‌هایی که درباره کاربردهای مختلف آن بیان شده است، هنوز نتیجه‌گیری قطعی درباره فواید گلاب وجود ندارد. بیشتر تحقیقات درباره فواید بالقوه آن، مانند ادعاهای محبوب درباره درمان اضطراب و روشن کردن یا صاف کردن پوست، در حوزه پزشکی جایگزین یا مکمل انجام شده است، از جمله در زمینه آروماتراپی، که هنوز در جامعه علمی مورد اختلاف است.
مرور ادبیات علمی درباره خاصیت گل‌ها در سال 2021 نشان داد که عصاره‌های گل رز دارای خواص ضدویروسی، ضدمیکروبی و ضد التهابی هستند، که شیوه تولید و غلظت عصاره‌های گل روی آن‌ها اثر می‌گذارد.
مطالعاتی که تاکنون روی اثربخشی گلاب روی سلول‌ها انجام شده، به روی سلول‌های حیوانی صورت گرفته که به گفته محققان قابل تعمیم به انسان‌ها نیست. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که گلاب موجب محافظت در برابر آسیب به DNA در موش‌ها می‌شود، نه انسان‌ها.
بسیاری از ترکیبات شیمیایی موجود در گل‌های رز به طور جداگانه مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این شامل سیترونلول و تریکوزان – مواد مورد استفاده به عنوان عطر در آماده‌سازی‌های آرایشی – و همچنین الکل فنیل اتیل، که به عنوان ماده نگهدارنده یا عطر در برخی از آماده‌سازی‌های آرایشی استفاده می‌شود، می‌گردد.
برطبق این مطالعات: «بسیاری از این ترکیبات فعالیت ضد باکتریایی دارند اما نیاز به تحقیقات فارماکولوژیک بیشتری وجود دارد.»
با این حال، محققان متوجه شدند که گلاب معمولاً شامل حداقل عصاره‌های گل رز و غلظت بالایی از الکل است – که باعث می‌شود نتوان ادعا کرد که آیا گلاب واقعاً اثرات درمانی دارد یا خیر.
آیا استفاده از گلاب ایمن است؟
اگرچه شواهد محکمی در دسترس نیست که نشان دهد گلاب فواید قابل اندازه‌گیری‌ای برای انسان‌ها دارد، تحقیقات درباره کاربردهای بالقوه آن در همه چیز ادامه دارد. استفاده از آن در رژیم‌های مراقبت از پوست – معمولاً به عنوان تونر خوشبو – همچنان توجه محققان را جلب می‌کند. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2020 نشان داد که گلاب، «فعالیت سفید‌کنندگی پوست و مهار تشکیل چین و چروک» را ممکن می‌سازد و احتمالا با مهار التهاب، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان در انسان عمل می‌کند.
مطالعات دیگر نتیجه گرفته‌اند که گلاب، حداکثر یک افزودنی بی‌خطر برای محصولات آرایشی و داروهای طبیعی است.
اما گلاب چندان هم بی‌خطر نیست. به عنوان مثال، گل رز می‌تواند حساسیت‌زا باشد. بنابراین متخصصان پیشنهاد می‌دهند که افراد دفعه اولی که از گلاب استفاده می‌کنند از خودشان در یک نقطه از بدن تست حساسیت بگیرند.
همچنین وجود الکل فنیل اتیل که با دوزهای بالا در جنین سمیت ایجاد می‌کند، فقط برای استفاده در محصولات آرایشی تا غلظت ۱ درصد تأیید شده است. یک مطالعه مروری توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا نیز نشان می‌دهد که این ترکیب با اتیسم، بیماری سلیاک، کولیت التهابی و اختلالات رشد در انسان‌ها مرتبط است.
عصاره‌های گل رز یا گلاب‌های خانگی ممکن است خطرناک باشند، زیرا غلظت این ترکیبات در محصولات خانگی نامعلوم است.
با این حال، هیچ‌چیزی نمی‌تواند از بوییدن گل رز پیشگیری کند. بازار جهانی تقاضا برای گلاب تخمین زده که این محصول تا سال 2032 در حدود 921میلیون دلار رشد خواهد کرد که نشان می‌دهد شیفتگی هزاران ساله انسان به گل رز به این زودی‌ها متوقف نمی‌شود.
عاطفه رضوان نیا
