راهنمای اکتشاف گنجینه‌های تاریخی نجف در سفرهای گردشگری
حضور بارگاه مطهر حضرت علی (ع) در شهر نجف، جایگاه ویژهای به این شهر در میان شیعیان بخشیده است. زائران بسیاری در طول سال برای زیارت از این بارگاه مقدس و دیگر اماکن دیدنی نجف، به کشور عراق سفر میکنند. شهر نجف میزبان بناهای تاریخی پرشماری است که هر کدام حکایتی از گذشته این دیار روایت می کنند. همراه ما باشید تا با گذری در کوچه پس کوچه های این شهر زیبا، به معرفی اماکن تاریخی نجف بپردازیم.
حرم حضرت علی (ع)؛ پناهگاه عاشقان
بدون شک در رأس فهرست جاهای تاریخی نجف، میتوان حرم مطهر امام علی را قرار داد. این بارگاه ملکوتی، که در ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد و در نزدیکی شهر کوفه قرار دارد، مزار نخستین امام شیعیان، حضرت علی (ع) را در خود جای داده و هرساله پذیرای میلیون‌ها زائر از سراسر جهان است. قبر مطهر امام علی (ع) بنا بر وصیت ایشان حدود یکصد سال مخفی بود تا اینکه در سال ۱۳۵ هجری قمری و در زمان خلافت هارون الرشید توسط امام صادق (ع) محل دفن ایشان آشکار شد. پس از آن، در طول تاریخ، بناهای مختلفی بر روی این قبر مطهر ساخته شد. بنای کنونی حرم در عصر حاضر، از عظمت و شکوه خاصی برخوردار است و شامل صحن، حرم و رواق‌های متعددی می‌شود. حرم امام علی فقط یک مکان تاریخی و مذهبی نیست، بلکه مکانی مقدس و روحانی است که در آن میتوان با خداوند متعال و ائمه اطهار ارتباط معنوی برقرار کرد. شما می توانید با خرید بلیط هواپیما تهران نجف به این شهر سفر کرده و به زیارت امام اول شیعیان بروید. همچنین می توانید در کنار زیارت، به بازدید از اماکن تاریخی نجف پرداخته و با بناهای این شهر تاریخی مذهبی آشنا شوید. در طول تاریخ افراد شناختهشده بسیاری در محل حرم مطهر حضرت علی به خاک سپرده شده اند که از جمله آنها میتوان به میرزای شیرازی، شاه عباس صفوی و سید مصطفی خمینی اشاره کرد. همچنین بر اساس روایات معتبر، قبر حضرت آدم و نوح(ع) نیز در این محل واقع شده است.
وادی السلام: نگین ابدیت در شهر نجف
در شمال شرقی شهر نجف، در جوار بارگاه ملکوتی امام علی (ع)، گورستانی پهناور و تاریخی به نام وادی السلام خودنمایی می‌کند. این قبرستان که از بزرگترین قبرستان‌های جهان و جاهای تاریخی نجف به شمار می‌رود، مأمن ابدی بیش از پنج میلیون نفر از جمله پیامبران، ائمه اطهار (ع)، بزرگان دین، علماء و شهدا بوده و از نظر شیعیان از اهمیت و قداست ویژهای برخوردار است. احادیث و روایات متعددی از ائمه اطهار (ع) فضیلت دفن شدن در وادی السلام را بیان کرده‌اند. برخی از این روایات، این قبرستان را محل رجعت بعضی از پیامبران و صالحان دانسته‌اند و برخی دیگر گفته‌اند که هر مومنی در هر جای دنیا که وفات کند، روح او به این مکان خواهد آمد. وادی السلام در جوار بارگاه ملکوتی امام علی (ع) قرار دارد و همین امر سبب شده است تا زائران در طول بازدید از مکان های تاریخی نجف و ضمن زیارت حرم امام علی (ع)، به این قبرستان نیز مشرف شوند. قدمت وادی السلام به دوران باستان و حتی پیش از اسلام می‌رسد. برخی روایات، قدمت این قبرستان را تا زمان سجده فرشتگان بر آدم (ع) نسبت داده‌اند و نقل میکنند که فرشتگان در همین مکان بر زمین سجده کرده‌اند. تمامی این عوامل موجب شده تا این قبرستان جایگاه بسیار مهمی را در میان مسلمانان بدست بیاورد و در فهرست اماکن تاریخی نجف اهمیت بسیار بالایی پیدا کند.
قلعه نجف: گمشده در گذر زمان
در قلب شهر نجف، در جوار بارگاه ملکوتی امام علی (ع)، یکی دیگر از مکان های تاریخی نجف قرار داشت که قلعه‌ای مستحکم از دوران عثمانی بود. این قلعه که به دست حاج محمد حسین خان صدر اعظم اصفهانی مرمت و بازسازی شده بود، یادآور شکوه و عظمت دوران گذشته بود و نقشی مهم در حفاظت از شهر نجف ایفا می‌کرد. ساخت این قلعه به دوران عثمانی‌ها باز میگردد. عثمانی‌ها که در قرن شانزدهم میلادی بر عراق تسلط یافتند، برای حفظ امنیت شهر نجف و بارگاه امام علی (ع) اقدام به ساخت این قلعه کردند. در دوران قاجار، حاج محمد حسین خان صدر اعظم اصفهانی، دیوارهای قلعه را مرمت و بازسازی کرد و دو دروازه نیز برای آن تعبیه کرد. دروازه نجف در کنار دیوار قلعه قرار داشت و اطراف آن را بازارها تشکیل می‌دادند. یکی از راه‌های ورودی صحن نیز از همین قلعه باز می‌شد. اما به علت توسعه اطراف صحن، این قلعه تخریب شده و اثری از آن نیست.
برج باستانی نمرود: رازهای نهفته در دل تاریخ
مجسمههای باستانی نمرود از جمله خاصترین اماکن تاریخی نجف را بوجود آوردهاند. با وجود آنکه اطلاعات زیادی در مورد پیشینه و قدمت تاریخی این بنا وجود ندارد؛ اما بر اساس شواهد و روایات، قدمت این بنا حداقل به دوران حضرت ابراهیم باز میگردد و آن حضرت در محل برج نمرود به آتش انداخته شدهاند. این برج و تپههای آن در طول سالها با فرسودگیهایی مواجه بودهاند؛ اما همچنان بخش زیادی از بنای برج نمرود پابرجا مانده که بازدید از آن به عنوان یکی از جاهای دیدنی نجف میتواند تجربهای لذت بخش و متفاوت باشد.
مسجد کوفه: از قدیمی ترین مساجد تاریخ
در قلب شهر کوفه، در ۱۲ کیلومتری شمال نجف اشرف، مسجدی کهن و با عظمت به نام مسجد کوفه خودنمایی می‌کند. این مسجد که از چهار مسجد مهم مسلمانان اعم از شیعه و سنی است، روایتگر تاریخ و معنویتی غنی است و در نزد شیعیان جایگاه ویژهای دارد. بنا بر روایات و تحقیقات، مسجد کوفه برای اولین بار توسط حضرت آدم و در زمان خلافت عمر بن خطاب ساخته شده است. این مسجد در زمان وقوع طوفان‌های شدید تخریب شده و مجدداً توسط حضرت نوح (ع) بازسازی می‌شود. طبق فرموده حضرت علی (ع)، در این مسجد هزار پیامبر و وصی‌‌شان، نماز خوانده‌اند. همچنین زمان عروج پیامبر اکرم (ص)، ایشان در مسجد کوفه فرود آمده و دو رکعت نماز خوانده‌اند.
قصر خورنق: مدفون در دل تاریخ
در دو کیلومتری شهر نجف، در اعماق تاریخ، قصری باشکوه به نام قصر خورنق خودنمایی می‌کرد. این قصر که توسط نعمان بن امرؤالقیس، از پادشاهان لخم، برای اقامت یزدگرد یا بهرام ساخته شده بود، یکی از شگفت‌انگیزترین بناهای دوره ساسانی به شمار می‌رفت و در زمان خود شهرتی جهانی داشت. قصر خورنق در دوران حکومت ساسانیان و به دستور نعمان بن امرؤالقیس، از پادشاهان لخم، برای اقامت یزدگرد سوم یا بهرام گور ساخته شد. این قصر از نظر معماری و تزئینات، یکی از شاهکارهای دوره ساسانی به شمار می‌رفت. دیوارهای قصر با گچبری‌های ظریف و نقاشی‌های نفیس آراسته شده بود و در آن از مجسمههای سنگی و فلزات گرانبها استفاده شده بود. متأسفانه قصر خورنق در طول تاریخ بارها مورد تخریب و غارت قرار گرفت. در نهایت، این قصر در دوران حکومت عباسیان به طور کامل تخریب شد و امروزه فقط ویرانه‌هایی از آن باقی مانده است.
سخن پایانی
سفر به نجف تجربهای منحصر به فرد از تماشای تاریخ اسلام و بازدید از دیگر اماکن تاریخی به جای مانده از دورههای مختلف است. شهری که یکی از مهم ترین زیارتگاه های شیعیان را در کنار تعداد بسیاری بنای تاریخی در دل خود جای داده است. پیشنهاد می کنیم بازید از جاهای دیدنی نجف در بازید از این شهر را از دست ندهید.
