عارضه پوستی کهیر؛ علل، نشانه‌ها و راه‌های درمان آن
فرارو- کَهیر واکنش آلرژیک حاد یا مزمن به شکل ورم‌دانه‌های گرد سرخ روی پوست است که با خارش شدید همراه است. این عارضه شیوع نسبتاً بالایی دارد و تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۲۰ درصد افراد حداقل یک بار این عارضه را تجربه می‌کنند. این بیماری در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف در هر مکانی از بدن و در بزرگ‌سالان و کودکان ظاهر می‌شود. بیشتر بثورات ناشی از این عارضه به خودیِ خود از بین می‌روند، با این حال موارد مزمن با واکنش آلرژیک شدید نگرانی‌های پزشکی بزرگ‌تری را ایجاد می‌کنند.
به گزارش فرارو، عارضه کهیر چیست و به چه علت افراد به این عارضه پوستی دچار می‌شوند؟ کهیر چه علائم و نشانه‌هایی دارد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ اگر شما نیز به این عارضه مبتلا شده‌اید، توصیه می‌کنیم این مطلب را تا انتها دنبال کنید؛ زیرا اطلاعات جامعی را درباره عارضه کهیر در اختیار شما قرار می‌دهد.
عارضه پوستی کهیر چیست؟
عارضه پوستی کهیر (urticarial) نوعی ضایعه پوستی برآمده، قرمز رنگ و خارش‌دار است که گاه با یک آلرژن ایجاد می‌شود. آلرژن چیزی است که یک واکنش آلرژیک آن را در بدن فرد ایجاد می‌کند. هنگامی که یک واکنش آلرژیک رخ می‌دهد، بدن پروتئینی به نام هیستامین را آزاد می‌کند. هنگامی که هیستامین در داخل خون آزاد می‌شود، رگ‌های خونی ریز که به عنوان مویرگ شناخته می‌شوند، نشت پیدا می‌کنند و باعث می‌شود تا مایعات در پوست جمع شوند و باعث بروز ضایعات پوستی شود. به عبارت دیگر ویژگی اصلی کهیر فعال شدن سلول‌های ماستوسیت یا ماست سل‌هاست که به آزادسازی هیستامین و برخی دیگر از واسطه‌های التهابی منجر می‌شود. وظیفه اصلی ماست‌سل‌ها ذخیره واسطه‌های شیمیایی است که در جریان واکنش‌های آلرژیک و التهاب‌ها آن‌ها را آزاد می‌کنند و مهم‌ترین واسطه‌های شیمیایی مترشحه با ماست‌سل‌ها هپارین و هیستامین است.
این امر به نوبه خود باعث ایجاد کهیر روی پوست و خارش شدید می‌شود. اندازه کهیر از چند میلی‌متر تا ضایعاتی به اندازه کف دست متغیر است و بیشتر لایه‌های سطحی پوست تا درم پاپیلاری را درگیر می‌کند. کهیر در ۵۰ درصد موارد به تنهایی و در ۴۰ درصد نیز به همراه آنژیودام (نوعی عارضه پوستی شبیه به کهیر که بافت‌های عمیق‌تری را درگیر می‌کند) بروز می‌کند و براساس آخرین آمار‌ها ۲۰ درصد از افراد در طول عمر خود حداقل برای یک بار عارضه کهیر را تجربه می‌کنند. پس در واقع می‌توان گفت که کهیر به خودی خود یک بیماری نیست؛ بلکه نشانه‌ای از یک رخداد غیرطبیعی در بدن است. تورم ناشی از کهیر به صورت ناگهانی بروز می‌کند، ظرف ۸ الی ۱۲ ساعت به حداکثر خود می‌رسد و تا ۲۴ ساعت برطرف می‌شود. در واقع کهیر‌های بعد از تمام شدن دوره خود یا از بین رفتن عامل حساسیت‌زا از بین می‌روند؛ ولی کهیر‌های مزمن روی پوست باقی میمانند.
انواع مختلف کهیر
کهیر را می‌توان براساس فاکتور‌های مختلفی همچون علت عارضه و یا ظواهر بالینی آن دسته‌بندی کرد؛ اما بیشتر این ترجیح وجود دارد که کهیر را به دو نوع حاد و مزمن دسته‌بندی کنند. با این حال طبقه‌بندی کهیر براساس تظاهر بالینی بهتر از دسته‌بندی براساس علت بیماری است؛ زیرا طبقه‌بندی بر مبنای علت بیماری امری دشوار است. به همین دلیل در اینجا ما قصد داریم تا انواع مختلف کهیر را براساس تظاهر بالینی آن معرفی کنیم:
۱. کهیر معمولی: شایع‌ترین نوع کهیر است که با بروز ناگهانی کهیر در هر نقطه‌ای از بدن مشخص می‌شود. گرچه کهیر معمولی معمولا به صورت ناگهانی و خود به خود بروز می‌کند، در بیشتر موارد امکان تشخیص عوامل تشدید کننده وجود دارد. این نوع کهیر خود به دو دسته تقسیم می‌شود:
ــ کهیر معمولی مزمن: در صورتی که کهیر بیش از ۶ هفته طول بکشد، به آن کهیر مزمن می‌گویند. کهیر مزمن به‌ندرت تهدیدی برای جان افراد محسوب می‌شود؛ اما می‌تواند باعث ایجاد مشکلات عدیده‌ای برای بیمار شود و به طور قابل ملاحظه‌ای کیفیت زندگی بیمار را کاهش بدهد. با وجود تمام بررسی‌های انجام شده در ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد علت خاصی برای بروز کهیر مزمن یافت نمی‌شود، به همین دلیل این نوع کهیر به کهیر ایدیوپاتیک (بدون علت شناخته شده) معروف است.
ــ کهیر معمولی حاد: شایع‌ترین نوع کهیر، کهیر حاد است که علائم آن کمتر از ۶ هفته طول می‌کشد و معمولا روی صورت، گردن، انگشتان دست، انگشتان پا و ناحیه تناسلی مردان تاثیر می‌گذارد. با این حال کهیر حاد در هر قسمتی از بدن می‌تواند ایجاد شود.
۲. کهیر فیزیکی: کهیر‌های فیزیکی بر اثر یک یا چند محرک فیزیکی به وجود می‌آیند. خلاف کهیر معمولی کهیر اساساً بعد از قرار گرفتن در معرض محرکی خاص بروز می‌کند. درصورت تشخیص محرک‌های مزبور ممکن است با تغییر در سبک زندگی فرد مبتلا میزان بروز کهیر را به حداقل رساند و یا حتی از بروز آن پیشگیری کرد. شناخته شده‌ترین عوامل بروز این نوع کهیر عوامل مکانیکی و حرارتی هستند.
۳. کهیر تماسی: این نوع کهیر صرفاً در صورت جذب ماده‌ای محرک از راه پوست یا غشای مخاطی بروز می‌کند و هرگز به صورت خود به خود ایجاد نمی‌شود. جذب پوستی یا مخاطی ماده حساسیت‌زا می‌تواند موجب بروز واکنش‌های موضعی یا سیستمیک شود؛ همچنین ممکن است کهیر تماسی در افرادی که دارای حساسیت شدید مثل آلرژی شدید به لاتکس هستند، به بروز آنافیلاکسی منجر شود.
علت بروز کهیر چیست؟
در بسیاری از موارد با وجود بررسی‌های جامعی که انجام می‌شود، هنوز هم نمی‌توان به‌درستی علت مشخصی را برای بروز کهیر معرفی کرد، با این حال می‌توان به برخی از علل خاص این عارضه اشاره کرد:
۱. واکنش درونی بدن: تراوش مایع پلاسمای خون از درون رگ‌ها به فضای میان بافتی در پوست باعث کهیر زدن می‌شود. یک عامل شیمیایی که هیستامین نامیده می‌شود، از یاخته‌های ویژه‌ای در پوست به نام ماست‌سل‌ها که در پیرامون رگ‌ها قرار دارند، ترشح می‌شود و باعث گشاد شدن رگ‌ها و باز شدن فضا‌های میان یاخته‌ای در آن‌هاست و به دنبال آن خروج مایع از درون رگ‌ها می‌شود.
۲. غذاها: موادی از قبیل آجیل، شکلات، ماهی، گوجه فرنگی، تخم مرغ، توت فرنگی، شیر، حلزون و افزودنی‌های غذایی و میوه‌های تازه به‌ویژه مرکبات از شایع‌ترین حساسیت‌زا‌هایی هستند که خوردن آن‌ها می‌تواند باعث پدید آمدن کهیر شود.
۳. داروها: مصرف برخی از داروها نیز می‌تواند سبب بروز کهیر شود. برخی از این داروها عبارت‌اند از: آنتی بیوتیک‌ها (مانند پنیسیلین)، مسکن‌ها (مثل آسپیرین، کدئین، ایندومتاسین)، آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها، مکمل‌های غذایی، آنتی اسیدها. ویتامین‌ها و قطره‌های چشمی و ملیّن‌ها و شیاف‌ها نیز ایجاد کهیر می‌کنند؛ همچنین مصرف مداوم آسپیرین می‌تواند کهیر مزمن ایجاد کند. در صورت ابتلا به کهیر باید تمامی دارو‌های مصرف شده؛ حتی در هفته‌های اخیر را به پزشک اطلاع داد تا در تعیین علت راهنما باشد.
۴. عفونت‌ها: بعضی از عفونت‌ها از قبیل سرماخوردگی و عفونت‌های گلو در کودکان می‌تواند سبب بروز کهیر شوند؛ ولی برخی عفونت‌های مزمن و گاه عفونت‌هایی به شکل سینوزیت یا برخی آبسه‌ها نیز به عنوان علت ایجاد کهیر مهم هستند.
۵. عوامل فیزیکی: برخی از عوامل فیزیکی مثل نور خورشید، سرما، فشار، ارتعاشات شدید، تعریق، ورزش و تماس با آب می‌تواند در بعضی افراد سبب بروز کهیر شود. ضایعات در کهیر ناشی از آفتاب در محل‌هایی که در معرض تابش آفتاب هستند، بروز می‌کنند و ظرف چند ساعت برطرف می‌شوند. کهیر‌های ناشی از سرما در عضوی که در معرض سرماست، پدیدار می‌شود. تعریق در افراد جوان باعث کهیر‌های کوچک خارش‌دار می‌شود که معمولاً به دنبال ورزش یا اضطراب بروز می‌کند و ظرف ۱۵-۱۰ دقیقه برطرف می‌شود. گاه در بعضی افراد خارانیدن شدید پوست یا تحت فشار قرار گرفتن آن باعث بروز کهیر می‌شود. تماس با آب صرف‌نظر از این که سرد یا گرم باشد، از علل دیگر کهیر‌های فیزیکی هستند.
۶. نیش حشرات: نیش برخی حشرات (زنبور، زنبور عسل، زنبور سرخ، مورچه زرد) موجب بروز کهیر در اطراف نیش می‌شود. اگر بعد از نیش حشره دچار کهیر در تمام بدن خود شدید، این می‌تواند نشانه‌ای از یک واکنش شدید به نام آنافیلاکسی باشد. آنافیلاکسی باید سریع درمان شود؛ چون می‌تواند باعث التهاب مجاری تنفسی و شک شود.
۷. استرس: استرس یک علت کهیر و یا عامل بدتر کننده علائم است. در بعضی از تحقیقات چگونگی تأثیر استرس مزمن بر تنظیم واسطه‌های شیمیایی بدن و ایجاد بیماری‌های التهابی مورد بررسی قرار گرفته است. به عبارت دیگر هنگامی که یک فرد تحت‌تأثیر استرس قرار می‌گیرد، شدت واکنش‌های التهابی در او افزایش می‌یابد، به این ترتیب ایجاد کهیر می‌تواند با استرس مرتبط باشد.
کهیر چه علائمی دارد؟
از آنجا که کهیر یک عارضه پوستی است، معمولا به‌سادگی می‌توان علائم و نشانه‌های آن را مشاهده کرد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های کهیر عبارت‌اند از:
۱. دسته‌ای از تاول‌ها به رنگ قرمز و یا رنگ پوست است که در هر جایی از بدن می‌توانند ظاهر شوند.
۲. اندازه تاول‌ها متفاوت‌اند و از نظر شکل هم تغییر می‌کنند. این تاول‌ها همراه با دوره واکنش پوستی ظاهر می‌شوند و از بین می‌روند.
۳. خارش پوست که می‌تواند شدید باشد.
۴. ورم دردناک یا آنژیوادم (angioedema) لب‌ها، پلک‌ها و داخل گلو.
۵. گرایش و تمایل بروز و شدت گرفتن علائم در مواجه با عوامل تحریک کننده مانند گرما، ورزش و استرس.
۶. تمایل پایداری علائم برای بیشتر از ۶ هفته و یا عود کردن مرتب و غیر قابل پیش‌بینی برای ماه‌ها یا سال‌ها.
۷. کهیر‌های پوستی کوتاه مدت (حاد) یک‌باره ایجاد می‌شود و بعد از چند هفته از بین می‌روند.
کهیر چه عوارضی دارد؟
تحمل کهیر به طور طولانی مدت می‌تواند خسته کننده باشند؛ به‌ویژه به دلیل اینکه باعث اخلال در خواب شبانه و انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود. درحالی‌که بسیاری از محرک‌ها به کهیر حاد منجر می‌شوند، کهیر مزمن دلایل مختلفی از جمله مشکلات خودایمنی و عفونت‌های طولانی‌مدت را دارد. اگرچه درمان به طور کلی به همان روشی است که برای کهیر‌های حاد تجویز می‌شود، برای کمک به تشخیص و درمان کهیر مزمن نیز به کار می‌رود؛ اما بیمار فقط باید صبر و شکیبایی خود را بالا نگه دارد. عوارض احتمالی (اما نادر) کهیر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
ــ آنژیوادم
ــ آنافیلاکسی
ــ اضطراب
ــ افسردگی
ــ کاهش انجام فعالیت‌های روزانه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
معمولا موارد خفیف کهیر را می‌توان در خانه درمان کرد. اگر علائم شما بیش از چند روز به طول انجامید، به متخصص پوست خود مراجعه کنید؛ همچنین در صورت بروز هرگونه اختلال در تنفس و یا احساس تورم در ناحیه گلو فورا به اورژانس مراجعه کنید. توجه داشته باشید که در صورت وجود علائم زیر که از علائم شوک آنافیلاکسی است، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
ــ تهوع و استفراغ
ــ تورم مخاط دهان، زبان، لب‌ها و گلو که باعث اختلال در تنفس می‌شود
ــ پوست سرد و خشن
ــ افزایش ضربان قلب
ــ ضعف یا سرگیجه
ــ احساس ناگهانی اضطراب شدید
کهیر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با نگاه کردن به پوست شما می‌تواند کهیر و تورم را تشخیص بدهد. آزمایش‌های آلرژی می‌توانند به شناسایی عوامل واکنش‌زا کمک کنند. دانستن علت می‌تواند به شما در جلوگیری از آلرژی، کهیر و تورم پوستی کمک کند. آزمایش‌های آلرژی شامل موارد زیر هستند:
۱. آزمایش‌های پوستی: پزشک طی این آزمایش آلرژن‌های مختلفی را روی پوست شما آزمایش می‌کند. اگر پوست قرمز یا متورم شود، به این معناست که به آن ماده حساسیت دارید. به این نوع آزمایش آلرژی تست خراش یا خاراندن (Scratch Test) گفته می‌شود. در صورتی که کهیر از نظر ماهیت مزمن باشد، معمولاً آزمایش پوستی انجام نمی‌شود.
۲. آزمایش خون: این آزمایش آنتی بادی‌های خاص در خون را بررسی می‌کند. بدن شما برای مقابله با آلرژن‌ها آنتی بادی تولید می‌کند. این روند بخشی از سیستم ایمنی بدن انسان است و اگر در بدن به مقدار زیادی تولید شود، می‌تواند علتی برای ایجاد کهیر و تورم باشد.
درمان‌های پزشکی کهیر
پزشک برای درمان کهیر و آنژیوادم ممکن است دارو‌های زیر را تجویز کند:
۱. دارو‌های ضد خارش: درمان‌های استاندارد برای بهبود کهیر و آنژیوادم آنتی هیستامین‌ها هستند که باعث خواب‌آلودگی فرد می‌شوند؛ درنتیجه نباید در حین رانندگی یا فعالیت‌های که نیاز به تمرکز دارند، از این داروها استفاده کنید. مصرف دارو‌های آنتی هیستامین باعث کاهش خارش، تورم و سایر علائم آلرژی می‌شود و می‌توانید آن را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنید. در موارد شدید کهیر آنتی هیستامین‌های بدون نسخه مؤثر نیستند و باید از پزشک خود بخواهید تا آنتی هیستامین برای‌تان تجویز کند.
۲. دارو‌های ضد التهاب: پزشک ممکن است برای کهیر و یا آنژیوادم شدید گاه داروی کورتیکواستروئید خوراکی مانند پردنیزون را برای کاهش تورم، قرمزی و خارش تجویز کند.
۳. دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی: اگر آنتی هیستامین‌ها و کورتیکواستروئید‌ها مؤثر واقع نشدند و علائم به‌شدت خود باقی بود، در چنین مواردی پزشک ممکن است دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن برای فرد مبتلا به کهیر یا آنژیوادم تجویز کند.
درمان‌های خانگی عارضه کهیر
جدای از درمان‌های پزشکی و استفاده از دارو‌های تجویزی، می‌توان با بهره گیری از روش‌های خانگی نیز اثرات و عوارض کهیر را کاهش و حتی درمان کرد. موثرترین روش‌های خانگی درمان کهیر عبارتند از:
۱. لباس مناسب بپوشید: لباس نقش مهمی در درمان کهیر ایفا می‌کند. لباس‌های راحت و گشاد بپوشید و سعی کنید بیشتر از لباس‌های نخی استفاده کنید.
۲. دوش آب سرد بگیرید: دوش آب سرد عروق خونی پوست را کاهش می‌دهد و به درمان خارش ناشی از کهیر کمک می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم تا زمانی که کهیر به‌خوبی درمان نشده است، هر روز دوش آب سرد بگیرید.
۳. یخ درمانی: اگر قطعات یخ را روی پوست صورت و بدن بمالید، مانع از آزاد شدن هیستامین در خون می‌شود؛ در نتیجه به درمان سریع کهیر کمک می‌کند. یک پیشنهاد دیگر این است که شیر را در فریزر بگذارید تا یخ بزند و از آن برای درمان کهیر استفاده کنید. شیر به کاهش خارش کهیر کمک می‌کند.
۴. دستکش بپوشید: برای جلوگیری از انتشار عفونت ناشی از خارش کهیر بهتر است در خانه از دستکش‌های نخی استفاده کنید.
۵. استفاده از لیمو: ویتامین C باعث کاهش اثرات هیستامین روی پوست می‌شود و به درمان کهیر و خارش کمک می‌کند، پیشنهاد می‌کنیم که روزی دو بار لیمو ترش تازه و پوست لیمو ترش را روی پوست بمالید، بگذارید ۱۵ دقیقه بماند؛ سپس با آب سرد بشویید.
۶. سرکه سیب: سرکه سیب حاوی مخمر و باکتری‌هایی است که از انسداد رگ‌های خونی جلوگیری می‌کند و برای درمان سریع کهیر و خارش مفید است. مقداری سرکه سیب را با یک پد پنبه‌ای روی پوست بمالید، بگذارید ۱۵ دقیقه بماند؛ سپس با آب سرد بشویید.
۷. بلغور جو دوسر: بلغور جو دوسر دارای خواص ضد التهابی است که به درمان خارش و قرمزی پوست کمک می‌کند.
۸. جوش شیرین: جوش شیرین یکی از بهترین مواد برای درمان بیماری‌های پوستی و از جمله کهیر محسوب می‌شود، مقداری جوش شیرین را در آب حل کنید و روی پوست صورت و بدن بمالید، بگذارید ۳۰ دقیقه بماند؛ سپس با آب سرد بشویید.
۹. آلوئه‌ورا: آلوئه‌ورا یکی از بهترین گیاهان دارویی برای درمان کهیر و خارش است. روزی دو بار ژل را از برگ‌های آلوئه‌ورا جدا کنید و مستقیم روی پوست بمالید، بگذارید ۳۰ دقیقه بماند؛ سپس با آب سرد بشویید.
۱۰. روغن تایلندی: خواص ضد باکتریایی روغن تایلندی برای پیشگیری و درمان عفونت ناشی از خارش کهیر مفید است. روغن تایلندی نوعی روغن مایع است که از گیاه انگورک تولید می‌شود، دارای خواص ضد عفونی کننده است و برای کاهش درد و خارش مفید خواهد بود.
۱۱. روغن درخت چای: روغن درخت چای به دلیل خواص ضد باکتریایی که دارد به درمان کهیر، خارش و التهاب پوست کمک می‌کند.
۱۲. نعناع: آنتی اکسیدان‌های موجود در نعناع احساس خارش را کاهش می‌دهد و برای درمان کهیر مفید هستند. در یک فنجان آب جوش دو قاشق چای‌خوری برگ نعناع تازه بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند تا دم بکشد. این محلول را از صافی رد کنید و روزی ۳ تا ۴ بار روی پوست بمالید.
۱۳. ریحان: سبزی ریحان یک آنتی هیستامین طبیعی است و برای درمان سریع کهیر و خارش مفید است. یک قاشق چای‌خوری برگ‌های ریحان خشک شده را در یک فنجان آب جوش بریزید، بگذارید ۱۰ دقیقه بماند تا دم بکشد، این محلول را از صافی رد کنید و روزی ۳ بار روی پوست بمالید.
۱۴. چای سبز: چای سبز حاوی مقادیر بالای کاتچین است که به کاهش حساسیت پوست کمک می‌کند، پیشنهاد می‌کنیم که برای درمان سریع‌تر کهیر روزی دو فنجان چای سبز بنوشید.
۱۵. زنجبیل: زنجبیل یک آنتی هیستامین طبیعی است که به کاهش التهاب کمک می‌کند و برای درمان کهیر و خارش استفاده می‌شود. شما می‌توانید از دمنوش زنجبیل استفاده کنید یا زنجبیل در آب‌میوه‌ها و آب سبزیجات تازه استفاده کنید.
۱۶. چای بابونه: چای بابونه دارای خواص ضد التهابی و آرام‌بخش است که برای درمان کهیر و خارش استفاده می‌شود، پیشنهاد می‌شود که برای درمان کهیر روزی ۳ تا ۵ فنجان دمنوش یا چای بابونه بنوشید.
۱۷. زردچوبه: زردچوبه دارای خواص ضد التهابی است و به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی شناخته می‌شود که می‌تواند به درمان کهیر و خارش کمک کند. یک قاشق چای‌خوری زردچوبه را در یک لیوان شیر بریزید، خوب هم بزنید و روزی دو بار بنوشید.
