ثعلب: معجزه‌ای برای سلامتی و درمان
ثعلب یکی از گیاهان دارویی بسیار مفید است که از غده زیر زمینی گیاه حاصل می‌شود. این گیاه پایا و چندساله دارای گل‌های خوشه‌ای و برگ‌های پهن است. گل‌های گیاه ثعلب به رنگ صورتی یا سفید با خطوط بنفش و ارغوانی است و برگ‌های زیرین آن به سمت نوک، باریک و تیز می‌باشد. گیاه ثعلب از خانواده ارکیده‌ها است که دارای گونه‌های مختلف می‌باشد.
به گزارش نمناک، پوست غدد زیرزمینی گیاه ثعلب، صورتی و داخل آن سفید است. ثعلب دارای طعم کمی شیرین، لزج و کمی تند است. محل پرورش و رویش این گیاه معمولا در داخل باغ و بیشه‌ها می‌باشد و اغلب از اواخر فروردین تا اواخر خرداد، زمان گل دهی آن است. طبع گیاه ثعلب گرم و مرطوبی (دموی) می‌باشد.
در واقع ثعلب پودری است که از آسیاب کردن غده‌های زیر زمینی گیاه به دست می‌آید. این گیاه دارای دو عدد غده زیر زمینی است که ریشه‌ها از آن خارج می‌شوند. یکی غده تهی که مولد و منشأ گیاه در حال رویش است و دومی غده‌ای توپر که برای تولید و رشد گیاه در سال آینده می‌باشد. از همین غده توپر برای مصارف دارویی و غذایی استفاده می‌شود.
ارکیده، ارکید، خصیه الثعلب، سعلب، شاطریون، ونیله، تولکی، سحلب، ثعلب مصری، سورقطون، سه برگ، سالپ، کوکره، لومیری، اورکیس ماسکولا، کوکهری و گل دختر ملکه آفتاب از نام‌های دیگر گیاه ثعلب می‌باشد.
غده گیاه ثعلب در اوایل تابستان قابل برداشت می‌شود. گیاه دارویی ثعلب دارای ترکیبات شیمیایی املاح معدنی، ئیدرات کربن، قند، مقداری موسیلاژ شبیه باسورین، آمیدون تغییرشکل یافته، مواد پروتئیدی، مواد لعابی، ماده‌ای شبیه صمغ عربی گلوکوزیدی به نام لوروگلوسین، آلبومین، نشاسته و اسانس می‌باشد.
مقدار زیادی مواد لعابی (موسیلاژ) و ماده‌ای شبیه صمغ غربی و نشاسته و مواد رنگی و مقدار کمی املاح معدنی و اسانس، پس از خشک شدن گیاه به صورت کومارین درمی آید.
کاربرد ثعلب:
همان طور که ذکر شد از پودر و دم کرده ثعلب می‌توان استفاده نمود. در تهیه بستنی سنتی ایرانی، بستنی یونانی (کایماکی)، بستنی ترکی (داندورما) و بستنی عربی (بوزا) از ثعلب استفاده می‌شود.
بستنی ویتامین‌های ضروری و پروتئین بدن را فراهم میکند، همچنین علاوه بر افزایش انرژی، از پوکی استخوان نیز جلوگیری می‌نماید. زیرا حاوی مواد لبنی و لبنیات است که کلسیم بدن را تامین میکند.
در ترکیه از ترکیب ثعلب با شیر داغ، دارچین و شکر یک نوشیدنی پر طرفدار به نام سالپ (Salep) تهیه می‌شود که این نوشیدنی پیش از حضور قهوه و چای، در کشور‌های دیگری مانند انگلستان و آلمان نیز مصرف می‌شد.
علاوه بر این از پودر ثعلب، دسر‌هایی نیز تهیه می‌شود از جمله پودینگ ثعلب و بستنی ثعلب.
برخی از گونه‌های ثعلب مانند Orchis morio L کاربرد دارویی دارند. در کشور‌هایی نظیر انگلستان و آلمان از آرد ثعلب برای تهیه دمنوش، استفاده می‌کردند.
خشک شده گیاه ثعلب یکی از غذا‌های مهم و حیاتی دریانوردان شمار می‌آید. البته باید توجه داشت که میزان مصرف مجاز استفاده از این گیاه، حداکثر ۲ گرم در روز می‌باشد.
خواص و فواید ثعلب
درمان مشکلات گوارشی
ثعلب دارای مواد موکوس مانندی است که برای درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل، نفخ شکم و سو هاضمه مفید است. همچنین به درمان اسهال، به ویژه در کودکان کمک می‌نماید.
درمان ریزش مو
ثعلب داری مقادیر بالای مواد مغذی است که برای درمان ریزش مو و تقویت فولیکول‌ها در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ماسک ثعلب برای مو:
برای جلوگیری از ریزش مو و تقویت موی سر، ثعلب را با روغن زیتون و گل سرخ مخلوط نموده و بر روی مو‌ها و پوست سر بمالید. سپس بعد از ۱۵ دقیقه مو‌های خود را با آب و شامپو بشوئید.
همچنین می‌توان از پودر ثعلب و گل پنیرک مانند ژل جهت موی سر استفاده کرد. برای این منظور ۵۰ گرم ثعلب را با کمی روغن نارگیل و ۲۰ گرم گل پنیرک در یک لیتر آب جوشانده و سپس از صافی عبور می‌دهیم. پس از خنک شدن به عنوان ژل می‌توان از آن استفاده نمود.
جوان سازی پوست صورت
ثعلب در بازسازی سلول‌های پوستی بسیار موثر است چرا که موجب سفت‌تر شدن پوست با رفع چین و چروک و در نتیجه جوان سازی پوست صورت می‌شود.
رفع آکنه و جوش صورت
یکی از بهترین خواص گیاه ثعلب در طب سنتی درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی مانند آکنه و جوش صورت است.
درمان فلج
فلج عصب صورتی یا لقوه یک بیماری است که عصب چهره‌ای در آن فلج می‌شود. استفاده از ثعلب برای درمان این نوع فلج و کاهش علائم آن بسیار مفید است.
درمان ورم کلیه و مثانه
عفونت کلیه یکی از بیماری‌های رایج می‌باشد که در ابتدا از مثانه شروع شده و سپس به کلیه‌ها منتقل می‌شود. ثعلب برای درمان عفونت و همچنین ورم کلیه و مثانه بسیار مفید است.
درمان کم خونی
کم خونی به دلیل کاهش تعداد هموگلوبین خون در رگ‌ها به وجود می‌آید. مهمترین دلیل ابتلا به کم خونی، کمبود آهن خون است. دم کرده ثعلب خواص بسیاری برای درمان کم خونی دارد.
درمان یبوست
یکی از بیماری‌های گوارشی، یبوست است که موجب سفت شدن مدفوع و دفع سخت آن می‌شود. برای درمان این بیماری عصاره ثعلب را با شیر گرم ترکیب کنید. مصرف این ترکیب باعث روانتر شدن حرکت روده و درمان یبوست می‌شود.
درمان درد‌های عصبی
ثعلب به عنوان یک تونیک اعصاب شناخته می‌شود که می‌تواند به درمان درد‌های عصبی کمک کند و استرس روی اعصاب بدن را از بین ببرد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
ثعلب دارای خواص ضد میکروبی قوی است که در تقویت سیستم ایمنی به بدن کمک میکند و موجب کاهش خطر ابتلا به سرفه و سرماخوردگی می‌شود.
درمان رعشه
رعشه یا لرزش بدن (تشنج) شامل تحرکات اضافی بدن می‌باشد، این حرکت‌های اضافی بدن به دلیل انبساط و انقباض پی در پی عضلات به وجود می‌آید. گیاه ثعلب در درمان بیماری رعشه موثر می‌باشد.
درمان اسهال
ثعلب دارای ترکیبات لعابی مانندی است که در بهبود حرکت روده‌ها موثر است؛ بنابراین به عنوان یکی از روش‌های درمانی طبیعی برای رفع اسهال به ویژه اسهال کودکان استفاده می‌شود.
مصرف ثعلب در کودکان
در گذشته برای تقویت رشد کودکان از ثعلب در شیر استفاده می‌کردند. ثعلب در سلامت کودکان بسیار موثر است.
ثعلب را از کجا تهیه کنیم؟
توجه داشته باشید که ثعلب‌های موجود در بازار ممکن است به روش‌های شیمیایی تهیه شده باشند به همین دلیل توصیه می‌کنیم که در خانه آرد ثعلب را تهیه کنید؛ غده‌های ثعلب را از عطاری‌ها خریداری کرده و در خانه با آسیاب به آرد تبدیل کنید.
طرز تهیه آرد ثعلب:
ثعلب‌های موجود در بازار ممکن است با روش‌های شیمیایی تهیه شده باشند؛ بنابراین بهتر است آن را در منزل تهیه نمائید. برای تهیه آرد ثعلب، پیاز و یا همان غده‌های گیاه ثعلب را بشوئید و سپس در آب جوش خیس نمائید تا کمی ورم کند. سپس آن را خشک کرده و آسیاب کنید.
عوارض و مضرات ثعلب
عدم رعایت بهداشت فردی باعث بروز مشکلاتی در دهانه رحم می‌شود و مصرف بیش از اندازه از ثعلب موجب تشدید این عارضه می‌شود.
مصرف زیاد ثعلب موجب از کار افتادن تار‌های صوتی می‌شود که مشکلاتی را برای فرد ایجاد میکند.
مصرف گیاه ثعلب برای افرادی که از بیماری واریکوسل رنج می‌برند، مضر است؛ بنابراین این افراد باید ثعلب را کمتر مصرف کنند تا موجب تشدید بیماری نشود.
مصرف بیش از اندازه ثعلب برای دهانه معده و برای گرم مزاجان مضر است، زیرا موجب ضعف دستگاه گوارش و دستگاه عصبی می‌شود.
