آتش چهارشنبه‌سوری نمادی از پاک‌کنندگی و تجدید حیات است
به گفته علیرضا قیامتی، استاد زبان و ادبیات فارسی، چهارشنبه‌سوری، جشن کهنی است که پیشینه مستند و دقیقی از آن در دست نیست، اما می‌توان آن را یکی از آیین‌های پاسداشت آتش دانست. کهن‌ترین اشاره به این جشن در تاریخ بخارا آمده و در شاهنامه نیز اشاره‌ای کوتاه به آن شده است. این امر نشان می‌دهد که چهارشنبه‌سوری از دیرباز در فرهنگ ایرانیان وجود داشته است.
وی افزود: برخی پژوهشگران بر این باورند که در تقویم زرتشتی و باستانی، روزهای هفته وجود نداشته است. اما اسناد تاریخی نشان می‌دهد که روزهای هفته در تقویم رسمی ایران باستان مورد استفاده بوده است. در شاهنامه، متون پهلوی و مانوی نیز ردپایی از آن دیده می‌شود، بنابراین نمی‌توان گفت که ایرانیان باستان با مفهوم روزهای هفته بیگانه بوده‌اند.
استاد ادبیات و زبان فارسی گفت: ارتباط چهارشنبه‌سوری با نوروز به جشنی کهن به نام سروهرگان بازمی‌گردد که در ۲۶ اسفند برگزار می‌شد. ایرانیان باستان در این روز بر بام خانه‌های خود آتش می‌افروختند و باور داشتند که روح درگذشتگان در این شب به خانه‌هایشان بازمی‌گردد. برخی پژوهشگران این رسم را به گذر سیاوش از آتش نسبت داده‌اند اما شواهد تاریخی دقیقی در این مورد وجود ندارد.
قیامتی ادامه داد: چهارشنبه‌سوری علاوه بر برافروختن آتش، آیین‌های متنوعی داشته است. یکی از این رسوم، قاشق‌زنی یا ملاقه‌زنی بود که در آن نیازمندانی که نمی‌خواستند شناخته شوند، صورت خود را می‌پوشاندند و با ملاقه به در خانه‌ها می‌زدند. مردم نیز بسته به توان خود به آن‌ها هدیه‌هایی مانند قند، شیرینی، حبوبات و سکه می‌دادند. این رسم، نوعی کمک به مستمندان و درویشان محسوب می‌شد.
وی بیان کرد: متأسفانه امروزه این آیین‌ها کم‌رنگ شده‌اند و در مقابل رفتارهای نادرستی مانند ترقه‌بازی جایگزین آن‌ها شده است. این در حالی است که در گذشته، آتش چهارشنبه‌سوری نمادی از پاک‌کنندگی و تجدید حیات بود. مردم با پریدن از آتش، زردی بیماری و پژمردگی را به آن می‌سپردند و باور داشتند که آتش کینه، خشم و تیرگی را از بین می‌برد.
استاد زبان و ادبیات فارسی افزود: بازگشت به آیین‌های کهن، ضرورتی فرهنگی است. رفتارهای نادرستی مانند ترقه‌بازی نه‌تنها در فرهنگ ایرانی جایی ندارند، بلکه با اصول پاسداشت محیط‌زیست که یکی از ارزش‌های اصلی جشن‌های باستانی است، کاملاً در تضادند.
قیامتی تصریح کرد: چهارشنبه‌سوری یکی از نمادهای هویتی ایرانیان محسوب می‌شود و در کنار دیگر جشن‌های ملی، نقشی مهم در همبستگی اجتماعی دارد. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان تلاش می‌کنند جشن‌های 100 ساله خود را به رویدادهایی بزرگ و ماندگار تبدیل کنند، ایران دارای جشن‌هایی هزاران ساله است که باید به درستی از آن‌ها پاسداری شود.
وی خاطرنشان کرد: این آیین‌ها نه‌تنها شادی و سرزندگی را در جامعه گسترش می‌دهند، بلکه موجب تقویت وحدت ملی نیز می‌شود.
بیا تو صدا
