آیا ورزش کردن به سیستم ایمنی آسیب می‌زند؟ حقیقتی شگفت‌انگیز!
راهنماتو-تحقیقی که در سال 2023 با تجزیه و تحلیل 4700 مولکلول مایع پسا-ورزش در میان آتش‌نشانان انجام شده است، نشان می‌دهد که ورزش‌های افراطی می‌توانند باعث خفه شدن سیستم ایمنی شوند.
به گزارش راهنماتو، این نکته می‌تواند برای کارکنان بخش‌هایی که به فعالیت فیزیکی و تناسب اندام بالا نیاز دارند ـ مثل کارکنان بخش اورژانس یا ورزشکاران ـ مشکل‌آفرین باشد.
ارنستو ناکایاسو، دانشمند آزمایشگاه ملی زیست-شیمی در آمریکا، می‌گوید: «افرادی که تناسب اندام بالا دارند و به اصطلاح خیلی «فیت» هستند، به احتمال بالاتر بعد از ورزش‌های شدید در معرض عفونت‌های آنی ویروسی دستگاه تنفسی قرار می‌گیرند.»
«یکی از دلایلش می‌تواند آن باشد که فعالیت التهابی کم‌تری برای مقابله با عفونت‌ها دارند.»
شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت فیزیکی متعادل در میان افراد سالم می‌تواند در درازمدت به نفع سیستم ایمنی آن‌ها باشد، اما درباره وضعیت سیستم ایمنی بعد از فعالیت‌های ورزشی شدید همواره بحث‌هایی وجود داشته است.
شواهد اندکی وجود دارد که از این ادعا حمایت کند که ورزش شدید خطر عفونت‌های فرصت‌طلب را افزایش می‌دهد. با این حال، تعداد کمی از مطالعات قبلی به خود-گزارش‌گری‌هایی درباره عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در ورزشکاران بعد از ورزش شدید اشاره کرده بودند که در مقایسه با آن‌ها گروه کنترل [که ورزشکار نبودند] به این بیماری‌ها دچار نشده بودند. هنوز مشخص نیست که ارتباط این متغیرها از نوع علی و معلولی یا همبستگی است.
بنابراین ناکایاسو و همکارانش پلاسما، ادرار و بزاق دهان 11 آتش‌نشان را قبل و 45دقیقه بعد از توقف ورزش شدید که شامل حمل 20کیلوگرم بار روی تپه بود، آزمایش کردند.
آن‌ها توضیح می‌دهند: «می‌خواستیم به صورت عمیق آنچه در بدن رخ می‌دهد را مشاهده کنیم و ببینیم آیا می‌توانیم خطر خستگی در مراحل اولیه را مشاهده کنیم. با این یافته‌ها می‌توانیم خطر ورزش‌های سنگین را در میان امدادگران، ورزشکاران و اعضای نظامی کاهش دهیم.»
هیچ تردیدی نیست که ورزش، از تقویت خلق گرفته تا تقویت سیستم ایمنی، برای بدن ما شگفت‌آفرین است. اما تحقیق جدید نیز در راستای یافته‌های پیشین نشانه‌های احتمالی سرکوب سیستم ایمنی را در آتش‌نشانانی که ورزش‌های سنگین می‌کردند، شناسایی کرد.
در میان تغییرات قابل انتظار جسمی که به بدن ما کمک می‌کند تا افزایش مایعات، انرژی و اکسیژن مورد نیاز ورزش را حفظ کند، کاهش محسوسی در مولکول‌های دخیل در التهاب نیز مشاهده شد. این کاهش با افزایش اوپیورفین، که گشاد‌کننده عروق خونی محیطی است، همراه بود.
اینکه این تغییرات نهایتا چه معنایی برای عملکردهای کوتاه-مدت سیستم ایمنی دارند مشخص نیست، اما محققان چند عقیده در این باره برشمرده‌اند.
آن‌ها در مقاله خود نوشته‌اند: «اوپیورفین ممکن است جریان خون به ماهیچه‌ها را در طی ورزش افزایش دهد و باعث بهبود انتقال اکسیژن و مواد مغذی شود.»
«ما فرض کردیم که کاهش مولکلو‌های التهابی مشاهده‌شده در بزاق دهان بعد از ورزش احتمالا نشان‌دهنده مکانیسمی انطباقی برای افزایش مبادله گاز در پاسخ به افزایش مطالبه سلول برای اکسیژن است.»
میکروبیوم ورزشکاران نیز تغییراتی نشان می‌داد. دانشمندان حدس می‌زنند که این امر به دلیل افزایش پپتیدهای ضدباکتری موجود در دهان آتش‌نشانان بعد از فعالیت شدید به وجود آمده است تا احتمالا سرکوب سیستم ایمنی را جبران کند اما این نتیجه هنوز محل مناقشه است.
ناکایاسو و همکارانش تأکید می‌کنند که «افزایش این پپتیدهای ضدباکتریایی هیچ تأثیری در مقابله با رشد ای. کولای نداشتند که نشان می‌دهد پپتیدهای ضدباکتری در داخل حفره دهان ظرفیت محدودی برای محافظت در برابر عفونت‌ها دارند.»
با این حال، برخی از دانشمندان استدلال می‌کنند که برخی از تغییرات مشاهده شده بعد از ورزش‌های سنگین ممکن است نشانه‌ای از سرکوب دستگاه ایمنی نباشد بلکه «وضعیت افزایش نظارت ایمنی یا تنظیم سیستم ایمنی را نشان می‌دهد.»
یکی دیگر از دلایل نیز می‌تواند محدود بودن آزمایش به آتش‌نشانان باشد که در طی فعالیت‌های خود با آلاینده‌های آتش در تماس هستند که می‌تواند واکنش‌های ایمنی آن‌ها را تغییر دهد.
علاوه بر آن، این آزمایش صرفا روی مردان سالم و ورزشکار انجام شده است، بنابراین تحقیقات بیش‌تری روی جوامع وسیع‌تر لازم است تا این یافته‌ها تأیید شود.
ناکایاسو و تیم‌اش در نهایت نتیجه‌گیری می‌کنند:
«با این حال، با توجه به مطالعات قبلی، مدارک از رابطه بین میزان فعالیت جسمانی و افزایش احتمال وقوع عفونت‌های تنفسی خبر می‌دهند.»
عاطفه رضوان نیا
