اگر می‌خواهید سلامت بمانید این ۱۳ نکته مهم را فراموش نکنید
آیا می‌دانید بسیاری از بیماری‌ها با یک بررسی ساده در مراحل اولیه قابل‌تشخیص و درمان هستند، اما در صورت عدم‌تشخیص به‌موقع احتمال درمان شدن‌شان کمتر می‌شود؟ همواره متخصصان توصیه می‌کنند که افراد تا سن ۴۰ سالگی هر پنج سال یک‌بار و بعد از آن هر دو تا سه سال به متخصص مراجعه کنند و چکاپ انجام دهند. برای افراد بالای ۵۰ سال هم معاینات پزشکی سالانه توصیه می‌شود.
البته این چکاپ‌ها برای خانم‌ها و آقایان متفاوت است؛ هرچند که تست‌های مشترکی هم وجود دارد. درعین‌حال افراد در معرض خطر به‌عنوان‌مثال آنهایی که سابقه خانوادگی دیابت، فشار و چربی خون، سرطان و … دارند باید در سنین پایین‌تر و در فواصل زمانی کوتاه‌تر چکاپ شوند، زیرا پشت گوش انداختن تست‌های پزشکی مربوطه ممکن است سلامت‌شان را به‌شدت تهدید کند. با ما همراه باشید تا چکاپ‌های مهم دوره‌ای را به شما معرفی کنیم.
۱. تست فشارخون
ازآنجایی‌که بسیاری از افراد مبتلا به فشارخون از بیماری خود آگاه نیستند، توصیه به کنترل منظم آن می‌شود چون این بیماری می‌تواند برای سال‌ها بی‌سروصدا و بدون علامت خاصی وجود داشته باشد و درست زمانی فرد متوجه علائم بیماری می‌شود که دیگر یک بیمار فشارخونی است و باید دارو مصرف کند. اگر شما هم جزو افرادی هستید که بدون توجه به وزن ایده‌آل‌تان زندگی را سپری می‌کنید و بزنیم به تخته هرروز هم چاق‌تر می‌شوید، باید بدانید نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهند که تغذیه نامناسب مثل مصرف غذاهای پرنمک، زندگی بی‌تحرک و البته چاقی و اضافه‌وزن از عوامل مهم فشارخون بالا محسوب می‌شوند، پس باید بیشتر مراقب وزن‌تان باشید چون هر چه بالا بودن فشارخون دیرتر تشخیص داده شود، خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و آسیب‌های کلیوی هم افزایش می‌یابد.
به‌طورکلی فشارخون یک فرد بالغ و سالم در صورتی به‌عنوان «فشارخون بالا» تخمین زده می‌شود که فشارخون ماکزیمم بالای ۱۴۰ (همان ۱۴) و فشارخون مینیمم بالای ۹۰ میلی‌متر جیوه (همان ۹) باشد. اگر فشار ماکزیمم بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ و فشارخون مینیمم بین ۸۵ تا ۹۰ میلی‌متر جیوه باشد، فشارخون، «مرزی» تلقی می‌شود، بنابراین خانم‌ها و آقایان سالم بعد از ۴۰ سالگی باید هر دو سال یک‌بار و آنهایی که فشارخون حد مرزی دارند، باید هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار فشارخون‌شان را اندازه بگیرند.
۲. تست قند خون
بر اساس آمار ۸ تا ۱۹ درصد جمعیت ۲۵ تا ۶۵ ساله کشور دیابتی هستند و این در حالی است که با آزمایش قند خون ناشتا می‌توان در مراحل اولیه دیابت نوع ۲ را تشخیص داد و با کنترل این بیماری از عوارض چشمی، کلیوی، قلبی عروقی و … پیشگیری کرد. آزمایش‌هایی که برای تشخیص زودرس دیابت نوع ۲ لازم است، شامل اندازه‌گیری قند خون پس از هشت ساعت ناشتایی است. میزان طبیعی این آزمایش، کمتر از ۱۱۰ میلی‌گرم در دسی لیتر است و میزان قند خون طبیعی دو ساعت پس از صرف غذا نیز کمتر از ۱۴۰ است. اگر عدد به‌دست‌آمده بیشتر از این مقادیر باشد، فرد در آستانه ابتلا به بیماری دیابت قرار دارد و باید تحت نظر یک متخصص غدد قرار بگیرد.
البته خانم‌ها هنگام بارداری به‌ویژه هفته ۲۴ تا ۲۸ حاملگی باید چکاپ‌های توصیه‌شده را جدی بگیرند تا در صورت ابتلا به دیابت بارداری بلافاصله درمان را شروع کنند. از طرفی همه افراد سالم بالای ۴۵ سال بدون سابقه خانوادگی دیابت لازم است که هر شش ماه یک‌بار قندخون‌شان را اندازه بگیرند و آنهایی که در معرض خطر بیشتر ابتلا به دیابت هستند، مثلاً افراد دارای اضافه‌وزن یا افرادی با سابقه ژنتیکی بعد از ۲۵ سالگی باید هر ۳ ماه یک‌بار به آزمایشگاه مراجعه کنند و با یک آزمایش خون ساده چکاپ شوند.
۳. تست چربی خون
هرچند متخصصان مدام درباره مصرف غذاهای چرب و سرخ‌کرده به‌ویژه فست‌فودها هشدار می‌دهند اما کو گوش شنوا!؟ باید بدانید گرفتگی عروق و بروز سکته نتیجه بالا بودن کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید (TG) و پایین بودن کلسترول خوب (HDL) است. به همین دلیل افراد بالای ۳۰ سال اگر کلسترول LDL شان کمتر از ۱۳۰ باشد باید هر ۵ سال یک‌بار و اگر کلسترول LDL شان بین ۱۳۰ تا ۱۶۰ (در حد مرزی) باشد باید هر یک تا سه سال یک‌بار آزمایش چربی خون انجام دهند اما درصورتی‌که فرد مبتلا به مشکلات قلبی عروقی بوده و برنامه غذایی ناسالمی هم داشته باشد، باید این آزمایش هر شش ماه یک‌بار انجام شود.
۴. تست بیماری‌های چشمی
معاینه چشم یکی از چکاپ‌هایی است که هم خانم‌ها و هم آقایان باید به آن توجه کنند. چشم‌پزشک هنگام معاینه، بینایی و حرکات چشم شما را بررسی می‌کند که در صورت لزوم برای‌تان عینک تجویز می‌شود و در صورت تغییر نمره چشم باید از عینک جدید استفاده کنید. درعین‌حال مشخص می‌شود که آیا شما در معرض خطر بیماری‌هایی مثل گلوکوم، آب‌مروارید، پیرچشمی و … قرار دارید یا خیر. به همین دلیل تا ۵۰ سالگی هر سه سال یک‌بار و بعد از ۵۰ سالگی به‌صورت سالانه باید برای معاینه چشم به چشم‌پزشک یا اپتومتریست مراجعه کنید.
۵. آزمایش خون
بدون شک افزایش سن رابطه مستقیمی با بروز بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات جسمی داشته باشد و افراد بعد از سن ۴۵ تا ۵۰ سالگی باید سالی یک‌بار آزمایش خون یا همان CBC انجام دهند اما به‌منظور تشخیص بسیاری از بیماری‌ها مثل انواع سرطان، کم‌خونی، مشکلات هورمونی، کمبود ویتامین و … انجام آزمایش جامع خون و البته ادرار برای همه افراد بالای ۳۰ سال یک تا دو سال یک‌بار توصیه می‌شود.
۶. چکاپ‌های پزشکی مرتبط با سن
کم نیستند بیماری‌هایی که احتمال بروزشان در سنین میان‌سالی و سالمندی بیشتر است. به همین دلیل هم انجام آزمایش مدفوع به‌منظور تشخیص زودهنگام سرطان‌های گوارشی مثل معده و روده به‌صورت سالانه و تست ورزش و بررسی سلامت قلب و عروق هر ۲ سال یک‌بار و بعد از ۶۰ سالگی به‌صورت سالانه توصیه می‌شود.
۷. آقایان و تست پروستات
سرطان پروستات یکی از سرطان‌های شایع آقایان است که مثل بسیاری از سرطان‌های دیگر علت شناخته‌شده‌ای برای آن وجود ندارد، اما اختلال در عوامل هورمونی مردانه و آنتی‌ژن‌ها، رژیم غذایی نامناسب، عوامل محیطی مانند زندگی در شهرهای بزرگ صنعتی، عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند، بنابراین آقایان باید از سنین ۴۵ تا ۵۰ سالگی سالی یک‌بار چکاپ شوند.
در این آزمایش با معاینه می‌توان بزرگی غیرسرطانی پروستات را تشخیص داد و در صورت مشکوک بودن و بروز علائمی مثل سوزش و تکرر ادرار، جاری شدن ضعیف و بی‌اختیاری ادراری، ناتوانی در ادرار کردن، جریان منقطع و ضعیف ادرار، وجود خون در ادرار و خروج مایع منی همراه با درد، با آزمایش PSA یا همان آنتی‌ژن اختصاصی پروستات، می‌شود سرطان پروستات را ردیابی کرد. دراین‌بین افرادی که پدر یا عموی آنها به سرطان پروستات مبتلا بوده‌اند، چهار برابر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند و بعد از ۴۰ سالگی باید سالی یک‌بار برای چکاپ به ارولوژیست مراجعه کنند.
۸. سیگاری‌ها و تست ریه
هرچند در سال‌های اخیر تعداد خانم‌هایی که سیگار و قلیان می‌کشند، بیشتر شده است اما همچنان آقایان در زمینه استعمال دخانیات و عوارض ناشی از آن آمارهای بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند.
بد نیست بدانید مصرف سیگار چهارمین دلیل مرگ در میان مردان و عامل ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد سرطان ریه است. افزایش میزان خلط سینه، خس‌خس کردن سینه، سرفه‌های طولانی‌مدت، مشاهده خون در خلط سینه، خستگی مفرط و از دست دادن اشتها می‌تواند نشانه بروز سرطان ریه باشد، پس اگر سیگاری هستید باید در مصرف آن تجدیدنظر کنید و با بروز این علائم به پزشک مراجعه کنید. اگر هم عین خیال‌تان نیست و قصد ترک سیگار را ندارید بعد از ۴۰ سالگی و سالی یک‌بار به‌وسیله یک متخصص ریه معاینه شوید و تست تنفسی انجام دهید. البته در صورت صلاحدید پزشک عکس سینه، سی‌تی‌اسکن و برونکوسکوپی هم برای تشخیص سرطان ریه تجویز می‌شود.
۹. تست سرطان معده از نوع مردانه
بر اساس آمار سرطان معده در مردان ایرانی در رتبه اول قرار دارد و پس از آن سرطان‌های پروستات، مثانه و انواع سرطان‌های روده بزرگ به ترتیب سرطان‌های شایع مردان در کشور محسوب می‌شوند که البته با چکاپ‌های به‌موقع می‌توان درمان امیدوارکننده‌ای را دنبال کرد. به‌طورکلی مهم‌ترین عامل برای سرطان معده عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری است. از طرفی ابتلا به این بیماری می‌تواند ناشی از تغذیه ناسالم و حتی ژنتیکی باشد.
متأسفانه به دلیل اینکه تومور در معده فضای رشد دارد و فرد متوجه آن نمی‌شود، این نوع سرطان بسیار دیر تشخیص داده می‌شود و بیمار زمانی می‌فهمد که متأسفانه کار از کار گذشته است؛ بنابراین همه آقایان بعد از ۴۰ سالگی و با بروز علائمی مثل کاهش اشتها، کاهش وزن، درد معده، سوءهاضمه، احساس پر بودن معده حتی پس از خوردن مقادیر کم غذا، تهوع و استفراغ و مدفوع سیاه باید به پزشک مراجعه کنند تا به کمک آزمایش مدفوع، آندوسکوپی و ام آر آی از وضعیت سلامت‌شان باخبر شوند.
۱۰. تست سرطان مثانه
سرطان مثانه یکی از علت‌های شایع مرگ‌ومیر در سراسر دنیا محسوب می‌شود که شیوع آن در آقایان بیشتر از خانم‌هاست. به‌طورکلی هر مردی که سیگاری است یا قبلاً سیگار می‌کشیده (سیگاری‌ها ۲ تا ۴ برابر بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه قرار دارند) و سابقه قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مورداستفاده در صنایع رنگ، چرم و لاستیک را دارد، باید پس از ۵۰ سالگی به‌طور دوره‌ای، آزمایش ادرار بدهد که وجود یا عدم وجود خون در ادرار (یکی از مهم‌ترین علائم سرطان مثانه) او مشخص شود.
همچنین در این نوع سرطان یکی از کلیدهای تشخیصی تغییر رنگ ادرار (قهوه‌ای مایل به قرمز) است. به همین دلیل مردان بالای ۴۰ سال هرروز باید رنگ ادرار خود را کنترل و در صورت تغییر رنگ ماندگار ادرار باید به ارولوژیست مراجعه کنند. در شرایط عادی این سرطان علامت دیگری ندارد؛ مگر اینکه تومور دهانه حالب‌ها را بگیرد و باعث درد در ناحیه پهلوها شود.
۱۱. ماموگرافی
سرطان پستان ازجمله شایع‌ترین سرطان‌های زنانه است که هرسال تعداد زیادی از خانم‌ها به آن مبتلا می‌شوند. اگرچه این سرطان در صورت عدم درمان به‌موقع، مشکلات زیادی را برای بیمار و البته خانواده او ایجاد می‌کند، اما در صورت تشخیص زودرس و اقدام سریع تا ۹۰ درصد قابل‌درمان است. فراموش نکنید در هر خانمی احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد و حتی گاهی آقایان نیز به سرطان سینه مبتلا می‌شوند اما تعداد آقایان مبتلا به این بیماری تقریباً یک‌صدم خانم‌هاست.
در بعضی از خانم‌ها عوامل مستعدکننده‌ای وجود دارد که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد که از بین آنها می‌توان به وجود سابقه سرطان سینه در بستگان مخصوصاً بستگان درجه اول فرد (مادر، خواهر، دختر)، کم‌تحرکی و چاقی پس از سن یائسگی، مصرف چربی به مقدار زیاد، افزایش سن، سابقه سرطان سینه و عود مجدد بیماری، یائسگی دیررس (بعد از ۵۵ سالگی)، بچه‌دار نشدن یا حتی تولد اولین فرزند بعد از سن ۳۰ سالگی اشاره کرد؛ هرچند که خانم‌ها نباید منتظر این علائم باشند بلکه از سن ۲۵ سالگی باید سالی یک‌بار توسط پزشک معاینه شوید و از ۳۵ سالگی به بعد با توصیه پزشک در ۵ سال اول یک ماموگرافی و سپس هر دو سال یک‌بار ماموگرافی مجدد داشته باشند.
البته به‌طورمعمول بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی باید هر دو سال یک‌بار و از سن ۵۰ تا ۷۰ سالگی باید به‌صورت سالانه ماموگرافی سینه انجام شود اما خانم‌هایی که عوامل مستعدکننده مانند سابقه فامیلی و سرطان سینه در سنین پایین در آنها وجود داشته باشد، باید ماموگرافی را تحت نظر پزشک از سنین پایین‌تری شروع کنند. همچنین مراجعه به پزشک ربطی به اینکه خانم متأهل یا مجرد است ندارد و گاهی توده‌ها در خانم‌های مجرد هم دیده می‌شود.
۱۲. پاپ اسمیر
پاپ اسمیر (Pap Smear) آزمایش نمونه‌های سلولی برداشته شده از قسمت گردن رحم در خانم‌ها است. این تست بهترین روش برای شناسایی عوارض پیش سرطانی و مخفی تومورهای کوچکی است که به سرطان گردن رحم منتهی می‌شوند. این در حالی است که اگر سرطان گردن رحم زود شناسایی شود، می‌توان آن را درمان کرد. به‌طورکلی همه خانم‌هایی که ازدواج کرده‌اند باید سالی یک‌بار برای تست پاپ اسمیر به متخصص زنان مراجعه کنند اما انجام این تست برای دختران مجرد ضرورتی ندارد.
البته خانم‌هایی که سه سال مداوم نتیجه آزمایش‌شان منفی باشد می‌توانند با نظر پزشک‌شان آن را هر سه سال یک‌بار انجام دهند. درعین‌حال، افرادی که به زگیل و عفونت در این ناحیه مبتلا شده‌اند بیش از بقیه مستعد ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند و باید با فاصله زمانی کمتری تست پاپ اسمیر انجام بدهند.
دراین‌بین بهترین زمان انجام این تست بعد از اتمام قاعدگی یعنی حدود روزدوازدهم یا سیزدهم سیکل قاعدگی است که ضخامت مخاط دهانه رحم بیشتر و سلول‌های بیشتری در پاپ اسمیر قابل برداشت است، بنابراین قبل از انجام تست با پزشک خود مشورت کنید تا از شرایط آن مطلع شوید. به‌عنوان‌مثال باید بدانید تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش پاپ اسمیر نمی‌توانید رابطه جنسی با همسرتان داشته باشید.
۱۳. تست سنجش تراکم استخوان
به گفته متخصصان، ذخیره شدن کلسیم در استخوان قبل از تولد آغاز می‌شود و در ۳۰ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود می‌رسد. پس از این سن کاهش توده استخوانی به‌صورت یک روند طبیعی شروع شده و به‌طورکلی ۳۰ درصد خانم‌هایی که به سن ۷۵ سالگی می‌رسند دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان خواهند شد.
البته به کمک آزمون سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان می‌توان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان‌های بدن را تعیین کرده و برای انجام آن راه‌های متفاوتی وجود دارد ولی رایج‌ترین روش آن استفاده از DEXA است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده می‌کند و برای همه خانم‌ها از سن ۶۰ سال و برای آقایان از سن ۷۰ سالگی جهت تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت آن توصیه می‌شود.
