برگزاری انتخابات اتحادیه کسبوکارهای مجازی در سایه رد صلاحیت‌ها
انتخابات اتحادیه کسبوکارهای مجازی در حالی آخر مهرماه برگزار می‌شود که طبق بررسی‌های «شبکه شرق»، برخی از چهره‌های شناخته شده اکوسیستم نوآوری ایران را رد صلاحیت کرده‌اند. مدیرعامل دیوار یکی از افرادی است که صلاحیتش به دلیل عدم التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران تأیید نشده است. اما چرا پس از سه سال بلاتکلیفی، هنوز عده‌ای دوست ندارند اتحادیه کسبوکارهای مجازی دوباره قدرت بگیرد؟
به گزارش شرق؛ به قول قدیمی‌ها «بی حرف پیش و گوش شیطان کر» قرار است انتخابات اتحادیه کسبوکارهای مجازی بالاخره برگزار شود. فراخوان ثبت‌نام نامزدها دی ماه سال گذشته منتشر شد و هیئت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی کشور هفته گذشته با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد انتخابات این صنف 30 مهر امسال برگزار خواهد شد.
کلیه دارندگان پروانه کسب در رسته‌های صنفی مرتبط با این اتحادیه، می‌توانند روز دوشنبه 30 مهر 1403 از ساعت 9 صبح تا 14 ظهر در انتخابات شرکت کنند. قرار است هفت عضو اصلی و سه عضو علی البدل هیئت مدیره و همچنین دو نفر بازرس انتخاب شوند.
اما اولین واکنش فعالان اکوسیستم استارتاپی به فهرست نامزدهای انتخابات، به جای خالی مدیران کسبوکارهای بزرگ باز می‌گشت. «رضا الفت‌نسب»، شناخته شده‌ترین فرد این فهرست است. «کسری صادقی زاده» مدیرعامل اسنپ‌باکس، «پشوتن پورپزشک» مدیرعامل پادرو و «سام مدن‌پور» مدیرعامل ایسام از دیگر نامزدهای انتخابات هستند.
حضور نمایندگانی از کسبوکارهای کوچکتر و غیر از تهران در اعضای هیئت مدیره اتحادیه کسبوکارهای مجازی موضوعی است که دغدغه همیشگی صنف بوده. این افراد با مشکلات کسبوکارهای کوچک و متوسط و غیرپایتخت‌نشین بیشتر آشنا هستند و به هم‌افزایی برای رفع دغدغه‌ها کمک خواهند کرد.
همچنین سابقه دوره اول اتحادیه نیز نشان می‌دهد حضور مدیرانی از غول‌های استارتاپی کشور چندان بی حاشیه نیست، اما این ترکیب نامزدها می‌توانست متوازن‌تر باشد و با حضور چهره‌هایی از کسبوکارهای بزرگتر، شاهد فعالیت صنفی قوی‌تری باشیم.
بررسی‌های «شبکه شرق» نشان می‌دهد نبود نام چهره‌های مطرح اکوسیستم استارتاپی سه علت اصلی دارد: برخی رد صلاحیت شده‌اند، برخی مدارکشان را تکمیل نکرده‌اند و برخی هم زمان کافی برای پیگیری‌های صنفی نداشتند و خود خواسته کنار رفته‌اند.
ماجرای رد صلاحیت‌ها
110 نفر برای دومین دوره انتخابات اعضای هیئت مدیره اتحادیه کسبوکارهای مجازی ثبت نام کرده بودند که در نهایت کمتر از نیمی از آنها یعنی 46 نفر تأیید صلاحیت شدند.
«اشکان آرمندهی» مدیرعامل دیوار یکی از افرادی است که صلاحیتش برای انتخابات اتحادیه تأیید نشده است. او در این باره به «شبکه شرق» گفت: «براساس نظر کمیته تطبیق وزارت صمت که طبق قانون مسئول برگزاری انتخابات اتحادیه کشوری صنف کسب و کارهای مجازی است، من با استناد به «بند ۲ ماده ۲۲ مکرر – اعتقاد و التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران» رد صلاحیت شدم. ما نسبت به این موضوع براساس روال قانونی اعتراض هم کردیم.»
او با اشاره به تجربه نسبتا بلندمدت و شناختی که در این سال‌ها نسبت به مسائل کسب و کارهای مجازی به دست آورده، اعتقاد دارد می‌تواند در کنار دیگر نامزدهای انتخابات، در راستای بهبود شرایط کشور قدم بردارد: «اما متاسفانه به نظر می‌رسد با وجود تغییراتی که در دولت اتفاق افتاده و وعده‌هایی که در راستای وفاق ملی داده شده همچنان ما فعالان حوزه کسب و کارهای مجازی از نظر مسئولان غیر خودی محسوب می‌شویم و حتی اجازه نداریم برای انتخاباتی که مربوط به اتحادیه و صنف خودمان است وارد شویم و تصمیم بگیریم.»
«مهدی نجفی»، مدیرعامل سفرمارکت نیز که برای انتخابات اتحادیه ثبت‌نام کرده بود، نامش در فهرست نهایی دیده نمی‌شود. علت را نیز «انصراف به دلیل عدم مراجعه» به او اعلام کرده‌اند. نجفی با تأکید بر اینکه انصراف نداده به شبکه شرق گفت: «مگر قرار بوده به جایی مراجعه کنم که نکردم؟ ثبت‌نام آنلاین را انجام دادم و اصل مدارک را حضوری به وزارت صمت تحویل دادم. دیگر کسی به من نگفت جایی مراجعه کنم. فهرست نهایی که منتشر شد دیدم برای من نوشته‌اند انصراف به دلیل عدم مراجعه. انصراف یا باید کتبی باشد یا به طور مثال در سامانه روی دکمه انصراف بزنم، اما من انصرافی ندادم.»
نجفی در ادامه اظهار داشت که برای تست اعتیاد مراجعه نکرده، اما معتقد است اگر حذف نامش به این دلیل باشد باید علت آن نقص مدارک زده شود نه انصراف: «انصراف این است که خودم بروم و درخواست انصراف بدهم. برای تست اعتیاد هم حرف من این است که این موضوع قانونی است یا نه؟ دوستان در انتخابات سایر اتحادیه‌ها شرکت کردند و چنین درخواستی وجود نداشته.»
البته طبق آخرین اصلاحیه آیین‌نامه اجرایی نحوه برگزاری انتخابات اتحادیه‌های صنفی، عدم اعتیاد به مواد مخدر یکی از شرایط انتخاب شوندگان ذکر شده که برای این موضوع نوشته شده از نیروی انتظامی استعلام گرفته می‌شود.
او با تأکید بر اینکه اعضای هیئت مدیره اتحادیه باید ترکیبی از کسبوکارهای بزرگ و کوچک باشد، معتقد است با فهرست فعلی، اتحادیه ترکیب کارآمدی نخواهد داشت: «گمان می‌کنم کسانی که درگیر برگزاری انتخابات هستند، نمی‌خواهند اتحادیه، اتحادیه مفیدی باشد. باید از وزیر صمت مطالبه شود تا این روند غلطی که از سه سال گذشته شروع شده، متوقف شود. روند بررسی‌ها چطور بوده؟ من چه انصرافی دادم؟ انصراف با میل خود فرد است و به کجا باید مراجعه می کردم؟ به نظرم می‌خواهند این نهاد صنفی کارکردی نداشته باشد. اینکه انتخابات اتحادیه سه سال است به تعویق افتاده، یعنی می‌خواهند نهاد را از محتوا خالی کنند.»
در سه سال گذشته چه بر سر اتحادیه گذشت؟
انتخابات دوره دوم اتحادیه کسبوکارهای مجازی قرار بود آبان سال 1400 برگزار شود، اما تا فروردین 1401 به تعویق افتاد. در آن زمان نیز وزارت صمت تقارن با ماه رمضان را بهانه کرده و انتخابات به تعویق افتاد. در حالی که همه منتظر برگزاری انتخابات اتحادیه بودند، ناگهان وزارت صمت از تصمیم جدیدی رونمایی و اعلام کرد اتحادیه باید تفکیک شود.
موضوعی که با مخالفت جدی کارشناسان و انجمن‌های صنفی روبه رو شد و آن را غیرقانونی دانستند. انجمن تجارت الکترونیک در آن زمان با انتشار بیانیه‌ای، ضمن مخالفت با تفکیک اتحادیه، اعلام کرد این امر منجر به تضعیف اقتصاد دیجیتال کشور خواهد شد.
با این حال وزارت صمت بارها بر تفکیک شدن اتحادیه پافشاری کرد، اما پیگیری‌های صنفی مانع از اجرایی شدن این تصمیم شد.
در این سه سال هم که انتخابات برگزار نشد، اتحادیه سه رئیس را بر مسند خود دید که البته عمر فعالیت «مینا مهرنوش» از دو نفر دیگر خیلی بیشتر بود.
با انتشار خبر برگزاری انتخابات اتحادیه، بارقه امیدی در دل فعالان تجارت آنلاین روشن شد که شاید وزارت صمت دولت چهاردهم، تصمیم دارد با اصلاح روندهای پیشین، به ادامه حیات این اتحادیه کمک کند. اتحادیه‌ای که خیلی‌ها دلشان نمی‌خواهد وجود داشته باشد.
«رضا الفت نسب» که در این سال‌ها بخشی از مسئولیت‌های اتحادیه کسبوکارهای مجازی را برعهده داشته و برای ادامه فعالیت آن تلاش زیادی کرده به «شبکه شرق» گفت: «فارغ از نتیجه انتخابات، شخصاً نگران بقای اتحادیه هستم. اگر مشارکت اعضا به حد نصاب نرسد، اتحادیه منحل خواهد شد. در این حالت دو اتفاق خواهد افتاد یا در یک اتحادیه همگن ادغام می‌شوند که به طور مثال خیلی‌ها دنبال این بودند که در اتحادیه فناوران رایانه ادغام شود. یا هر کسب‌وکار آنلاین زیر نظر اتحادیه‌های صنفی مرتبط برود. مثلاً تاکسی‌های اینترنتی زیر نظر اتحادیه تاکسی‌های شهری قرار بگیرند.»
او چنین اتفاقی را خوب و خوشایند ندانست و به سال‌ها تلاش برای رخ ندادن آن اشاره کرد: «سال 93-94 که هنوز اتحادیه کسبوکارهای مجازی وجود نداشت، اتحادیه فناوران رایانه مجوزها را می‌داد که چندان تجربه موفقی نبود؛ چراکه کسبوکارهای زیرمجموعه آنها آفلاین هستند و نوع نگاهشان سنتی بود.»
الفت نسب معتقد است اگر دوباره به آن شرایط بازگردند، کسبوکارهای آنلاین ضرر خواهند کرد: «این اتفاق خوبی نیست و امیدوارم دوستان صنفی من در انتخابات شرکت کنند.»
شاید برخی اعتقاد داشته باشند با وجود انجمن‌های صنفی، دیگر اتحادیه مثل قبل کارکردی نداشته باشد، اما این تصور درستی نیست. الفت نسب در این باره گفت: «تنها نهادی که می‌تواند مجوز بدهد، اتحادیه کسبوکارهای مجازی است. جواز کسب خیلی مهم است، امروز اگر جواز کسب نداشته باشی نمی‌توانی فعالیت کنی. بنابراین اتحادیه مهم‌ترین تشکل صنفی حوزه کسبوکارهای آنلاین است.»
به گفته وی در این سه سال نیز که انتخابات دوره دوم برگزار نشده، با وجود سامانه ملی مجوزها، مجوزها صادر می‌شد و فعالیت اتحادیه بیشتر به حالت نظارت پسینی بوده است.
الفت‌نسب درباره نبود چهره‌های شناخته شده اکوسیستم نوآوری نیز معتقد است به دلیل حواشی دوره اول، شاید این افراد خیلی تمایلی برای ثبت‌نام در انتخابات نداشتند. او معتقد است برای فعالیت در یک تشکل حوزه صنفی، نیاز است افراد وقت کافی بگذارند تا اتحادیه بتواند نتیجه بگیرد: «اینکه هیئت مدیره جدید بتواند کاری کند یا نه، هم بستگی به تلاش افرادی که نامزد شدند دارد و هم کسب و کارهای عضو باید بتوانند موضوعات مختلف را از اتحادیه مطالبه کنند.»
او درباره رد صلاحیت‌ها نیز به شبکه شرق گفت آنطور که به آنها اطلاع داده‌اند، عمده رد صلاحیت ها به دلیل عدم ارائه مدارک لازم و آزمایشات بوده است: «البته نمی‌دانم همه افراد به این خاطر رد شدند یا خیر.»
او همچنین خبر از تشکیل ائتلاف «تاد» با همراهی شش نفر دیگر از نامزدها داد که سعی کرده‌اند از کسب و کارهای مختلف در آن حضور داشته باشند.. «سام مدن‌پور»، «پشوتن پورپزشک»، «رضا الفت‌نسب»، «کسرا صادقی‌زاده»، صادق محمدی»، «محمدامین روانبخش» و «ایمان راد منش» اعضای این ائتلاف هستند.
برخی به دنبال نابودی اتحادیه کسبوکارهای مجازی هستند
«کسرا صادقی‌زاده»، مدیرعامل اسنپ‌باکس و یکی از نامزدهای انتخابات اتحادیه کسبوکارهای مجازی است. او در گفت‌وگو با «شبکه شرق»، از اهمیت این دوره از انتخابات اتحادیه برای ادامه حیات کسبوکارهای بزرگ و کوچک حاضر در اکوسیستم فناوری کشور سخن گفت: «در شرایط عادی اتحادیه باید تا کنون سه دوره انتخابات را تجربه می‌کرد؛ اما بنا به دلایل داخلی و ساختاری موفق به ادامه مسیر متناسب با فرآیند طبیعی خود نشد و در این دوره آسیب‌های فراوانی به شرکت‌های بزرگ و کوچک اکوسیستم وارد شد.»
صادقی‌زاده با تأکید بر اینکه حیات اتحادیه برای کسبوکارهای فناوری‌محور بسیار حائز اهمیت است، اظهار داشت به‌واسطه این اتحادیه جایگاه شرکت‌های این حوزه از منظر حقوقی و ساختاری در کشور تعریف و تثبیت شده است و با عطف به این مهم به فعالیت خود ادامه می‌دهند: «برهمین‌اساس، مشارکت در انتخابات این اتحادیه بسیار حائز اهمیت است و به‌نوعی تضمین‌کننده موجودیت اتحادیه خواهد بود.»
به گفته وی طبق قانون، اگر کمتر از یک‌سوم اعضای اتحادیه در مرحله اول و کمتر از یک‌چهارم اعضا در دو مرحله بعدی انتخابات رای دهند این اتحادیه منحل و جزئی از اتحادیه‌های همگون خود می‌شود: «به این معنا که تاکسی‌های اینترنتی زیرمجموعه آژانس‌ها، سامانه‌های هوشمند درخواست موتور زیرمجموعه پیک‌های موتوری، سوپرمارکت‌های آنلاین زیرمجموعه خرده‌فروشی‌ها و سامانه‌های سفارش آنلاین غذا زیرمجموعه رستوران‌دارها قرار می‌گیرند و در نهایت تمامی اعضای اتحادیه به زیرمجموعه بخش سنتی خود می‌روند.»
صادقی‌زاده معتقد است بخشی از کسبوکارهای سنتی یا اتحادیه‌هایشان به‌دلیل تعارض منافع دنبال از بین رفتن اتحادیه کسبوکارهای مجازی هستند تا کسبوکارهای بیشتری زیر نظرشان فعالیت کنند: «متاسفانه برخی اتفاقات این شائبه را به وجود می‌آورد که عده‌ای تمایل دارند انتخابات پیش رو با عدم مشارکت اعضا مواجه شود.»
وی با اشاره به اینکه برخی انتقادها نسبت به عملکرد اتحادیه در دوره قبل وجود دارد، به شبکه شرق گفت: «نباید فراموش کنیم که تفاوت قابل توجهی در این دوره نسبت به سایر دوره‌ها وجود دارد. درحال‌حاضر، اتحادیه بالغ بر ۸ هزار و ۳۰۰ عضو دارد و از این میان ۷ هزار عضو فعال هستند، درصورتی‌که تعدادی کمتر از ۲هزار و ۳۰۰ نفر از اعضا قصد مشارکت در این دور از انتخابات را داشته‌باشند، نیاز به برگزاری مجدد انتخابات بعد از تاریخ ۳۰ مهرماه ۱۴۰۳ خواهد بود.»
صادقی‌زاده همچنین با اشاره به شکل‌گیری ائتلاف تاد گفت: «ما در ائتلاف تاد به منافع مشترک فکر می‌کنیم و تلاش داریم از ظرفیت‌های فردی و سازمانی خود برای پیش‌برد اهداف کل اتحادیه استفاده کنیم تا بتوانیم تا جای ممکن مشکلات پیش پای اکوسیستم را برطرف کنیم.»
انتخابات اتحادیه حضوری، اما به صورت الکترونیکی است
«غلامعلی مهدوی»، دبیر هیئت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی کشور با اشاره به فراخوان صادر شده، گفت 30 مهر ماه، انتخابات اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی به صورت سراسری برگزار خواهد شد.
او با اشاره به اینکه این اتحادیه نزدیک به 8 هزار عضو دارد، اظهار داشت برای ادامه فعالیت اتحادیه باید یک سوم اعضای آن در انتخابات شرکت کنند: «هر کسی که پروانه کسب [در این حوزه] داشته باشد، حتی اگر روز ماقبل انتخابات مجوز گرفته، می‌تواند رأی بدهد.»
به گفته مهدوی انتخابات حضوری و الکترونیکی است که دیگر خبری از برگ رای نیست. یک شعبه مرکزی در تهران (هتل فردوسی) و در 30 استان دیگر هم شعبه‌هایی برای رای گیری وجود دارد که افراد صنف با در دست داشتن پروانه کسب یا کارت شناسایی معتبر، می‌توانند به هر یک از شعبات در سراسر کشور مراجعه کنند و رای بدهند.
او درباره تأیید صلاحیت‌ها اظهار داشت این موضوع برعهده کمیته بررسی و تطبیق شرایط داوطلبان بوده که دستگاه‌های دیگر نیز عضو آن هستند و درباره نامزدها باید نظر بدهند: «فهرستی که بررسی کردم، اغلب خودشان انصراف داده بودند یا اینکه در ادامه مراحل، مدارکشان را ارائه نکرده بودند. اما در خصوص اینکه هر فرد به چه علت صلاحیتش احراز نشده، موضوعی است که این کمیته باید نظر بدهد.»
پیگیری‌های شبکه شرق درباره فرایند رد صلاحیت‌ها از این کمیته تا لحظه تنظیم گزارش، نتیجه‌ای نداشت.
ای که دستت می‌رسد، کاری بکن
ادامه فعالیت یک اتحادیه تخصصی بستگی به مشارکت 8 هزار عضو آن دارد. در طول سالیان گذشته، کسبوکارهای مجازی کم مشکلات نداشتند که اکثر آنها هم ناشی از نبود نگاه تخصصی در سطوح حاکمیتی کشور به این حوزه است. به طور مثال اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی یکی از حاضرین در جلسات کمیسیون طرح صیانت بود که برای تصویب نشدن آن تلاش زیادی کرد.
به نظر می‌رسد اعضای صنف با حضور در انتخابات اتحادیه می‌توانند به بازگردان قدرت دوباره به آن کمک کنند و مانع از این شوند تا اتحادیه‌هایی غیرتخصصی بر فعالان این حوزه نظارت کنند و مشکلات جدیدی برای صنف به وجود بیاید. به قول حضرت سعدی «ای که دستت می‌رسد کاری بکن / پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار»
