تشریح ۶ نسل جت های جنگنده

«نسل پنجم» و «نسل ششم» به واژه‌های رایج برای جت‌های جنگنده مدرن تبدیل شده‌اند. مفهوم وجود نسل های مختلف جت های جنگنده در دهه ۱۹۹۰ ظاهر شد، و باید تاکید کرد که هیچ تعریف دقیق و سریعی از آنچه لازم است یک جت جنگی متعلق به یک نسل خاص از جت های جنگنده باشد وجود ندارد (که تا حدی به همین دلیل است که بحث های زیادی در مورد اینکه آیا یک هواپیمای خاص واقعاً یک جنگنده نسل پنجم است یا خیر وجود دارد). جت‌های جنگنده در نسل‌های متفاوت دسته بندی می شوند تا جهش‌های مهم فناوری در توسعه جت های جنگنده را طبقه بندی کنند.

از آنجایی که یک هواپیما از نسلی به نسل دیگر می رود، تصور می شود که نسبت به نسل قبلی جت های جنگنده پیشرفت های جهشی دارد. باور عمده بر این است که پنج نسل از جنگنده ها تولید شده و ششمین آن در راه است. با این حال، باید توجه داشت که می‌تواند در یک نسل انواع زیادی از جت های جنگنده بر اساس میزان پیشرفته بودنشان وجود داشته باشد بدون اینکه به نسل بعدی وارد شوند (به همین دلیل است که هواپیماهایی مانند F-15EX جنگنده‌های نسل ۴.۵ نامیده می‌شوند).

۱- جت های جنگنده نسل اول

جت های جنگنده نسل اول در دهه ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ ساخته شدند

ویژگی هااولین جنگنده های دارای موتور جتمثال هایی از جت های جنگنده این نسلMesserschmitt Me 262, Gloster Meteor, F-80جنگنده هایی که گاهی نسل اول در نظر گرفته می شوندF-86, MiG-15, MiG-17

عنوان اولین نسل از جت های جنگنده برای اولین سری از جت های جنگنده به کار می رود که با موتور جت وارد خدمت شدند. دو جت جنگنده ای که در جنگ جهانی دوم نبرد را تجربه کردند، Messerschmitt Me 262 آلمانی و Gloster Meteor بریتانیایی بودند (به طرزی باورنکردنی، دو Meteor هنوز هم برای آزمایش صندلی های پرتابی در خدمت مارتین-بارکر هستند). همچنین نسل اول شامل Lockheed P-80 Shooting Star (که بعداً F-80 نام گرفت) آمریکایی است. اولین مدل‌های P-80 درست قبل از تسلیم شدن آلمان به اروپا فرستاده شد، اما هیچ جنگی به خود ندیدند (این نوع تا سال ۱۹۹۷ به عنوان نسخه آموزشی T-33 Shooting Star خدمت می‌کرد).

این جت ها دارای بال های مستقیم و تجهیزات آویونیک اولیه، بدون رادار یا توانایی اقدامات متقابل محافظت از خود بودند. آنها به مسلسل و بمب و راکت های غیر هدایت شونده مسلح بودند (آنها تنها کمی بهتر و مجهزتر از جنگنده های موتور پیستونی جنگ جهانی دوم دارای موتور جت بودند). این هواپیماها نسبت به جنگنده‌های موتور پیستونی برتری سرعت داشتند، اما همچنان سرعتشان زیر صوت بود. غیر از این اولین جت های جنگنده، نظریات در مورد اینکه چه جت هایی را در این دسته قرار دهیم متفاوت است. مجله Fighter World جت های جنگنده F-86 Sabre، MiG-15 و MiG-17 را نیز در این نسل قرار می دهد. با این حال، در این مقاله از Air and Space Forces Magazine پیروی می کنیم و این جنگنده ها را به عنوان جت های جنگنده نسل دوم معرفی می کنیم.

۲- جت های جنگنده نسل دوم

جت های جنگنده نسل دوم در دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ ساخته شدند

ویژگی هاسرعت فراصوت، بال های جارویی، اولین موشک های مادون قرمز و هدایت نیمه فعالمثال هایی از جت های جنگنده این نسلF-100, MiG-19جنگنده هایی که گاهی نسل دوم در نظر گرفته می شوندF-86, MiG-15 and later F-104, MiG-21, Mirage III, English Electric Lightning

جنگ کره از سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ یک کاتالیزور عمده برای توسعه جت های جنگنده بود. اگر F-86 و MiG-15 جنگنده های نسل دوم در نظر گرفته شوند، مشخصه اصلی نسل دوم بال های جارویی و مایل بود. بعداً جنگنده های نسل دوم شاهد معرفی اولین رادارهای هوا به هوا و همچنین موشک های هدایت شونده مادون قرمز و نیمه فعال بود (اما نبرد هوا به هوا در محدوده بصری باقی ماند – اگرچه سیستم های جدید به هواپیماها اجازه می داد تا این محدوده را گسترش دهند). آنها همچنین گیرنده های هشدار راداری داشتند. طراحی موتور و آیرودینامیک بهبود یافته منجر به این شد که این هواپیماها در پرواز همسطح به سرعت فراصوت دست پیدا کرده و آن را حفظ کنند.

نمونه هایی از جت های جنگنده نسل دوم عبارتند از F-100 و MiG-19. جنگنده Lockheed F-104 Starfighter ساخت آمریکا، MiG-21 Fishbed ساخت شوروی، Dassault Mirage III ساخت فرانسه و English Electric Lightning بریتانیایی اغلب نسل دوم در نظر گرفته می شوند (اگرچه برخی آنها را نسل سوم می دانند). نسل دوم با ساخت اولین هواپیماهای رهگیر همراه شد،در حالی که سرعت بالا باعث شد توپ ها دیگر کارآیی نداشته باشد. برخی از این جت ها امروزه در خدمت نیروهای هوایی در حال توسعه در سراسر جهان هستند – به ویژه MiG-21. در واقع آخرین MiG-21 (Chengdu J-7 چینی ارتقا یافته تحت لیسانس برای نیروی هوایی بنگلادش) در سال ۲۰۱۳ ساخته شد.

۳- جت های جنگنده نسل سوم

جت های جنگنده نسل سوم در اوایل دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ ساخته شدند

ویژگی هاموتورهای پیچیده تر، درگیری فراتر از محدوده بصری، سیستم آویونیک و سیستم های تسلیحاتی بهبود یافتهمثال هایی از جت های جنگنده این نسلF-105, F-106, MiG-23, F-4, Mirage IIIجنگنده هایی که گاهی نسل سوم در نظر گرفته می شوندMiG-21 و دیگران

در دهه ۱۹۶۰، جت های جنگنده با پیشرفت های فزاینده ای در قابلیت مانور و پیشرفت های قابل توجهی در مجموعه های آویونیک و سیستم های تسلیحاتی شان توسعه یافتند. نمونه های اولیه این نسل عبارتند از F-105، F-106، و احتمالا MiG-21. این جت ها دارای موشک های پیشرفته، سرعت فراصوت و موتورهای پیچیده تر بودند. هواپیماها قادر به حمل طیف گسترده ای از سلاح ها (از جمله موشک های هوا به زمین و بمب های هدایت شونده لیزری) شدند.

برخی از جت های جنگنده اواخر نسل سوم جزو اولین جت های جنگنده چند منظوره بودند – از جمله MiG-23, F-4 Phantom II, و Mirage III. برخی از این جت ها امروزه مورد استفاده قرار می گیرند (به عنوان مثال، ترکیه و ایران هنوز از F-4 Phantom استفاده می کنند). برخی از پیشرفت‌های این نسل عبارتند از رادار داپلر با قابلیت «نگاه به پایین/شلیک کردن» به همراه موشک‌های فرکانس رادیویی هدایت شونده نیمه فعال مانند AIM-7 Sparrow و AA-7 Apex. درگیری های هوایی با آخرین جت های جنگنده نسل سوم از محدوده بصری فراتر رفت. اولین فروندهای Hawker Siddeley Harrier را می توان جنگنده ای نسل سومی دانست.

۴- جت های جنگنده نسل چهارم

جت های جنگنده نسل چهارم از دهه ۱۹۷۰ تاکنون ساخته می شوند

ویژگی هاپرواز با سیم، نمایشگرهای هدآپ، قدرت مانور بالاتر، چندمنظوره بودنمثال هایی از جت های جنگنده این نسلF-14, F/A-18, F-16, F-15, Su-27, MiG-29, Panavia Tornado, Mirage 2000جت های جنگنده نسل ۴.۵F/A-18 Super Hornet, F-15 Strike Eagle II, F-16 Block 70, Eurofighter Typhoon, Rafale

نسل چهارم جت های جنگنده طولانی ترین دوره زمانی را در بر می گیرند. این جنگنده ها عبارتند از F-14، F-15، F/A-18، Su-27، MiG-29، Mirage 2000 و بسیاری دیگر. اکثر جت‌های جنگنده‌ای که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، نسل چهارم هستند، در حالی که اکثر جت‌های جنگنده در حال ساخت احتمالاً هنوز نسل چهارم باشند. پیشرفت‌های قابل توجه این نسل شامل نمایشگرهای هدآپ، سیستم‌های پرواز با سیم که امکان طراحی‌های آیرودینامیکی بهینه‌شده و سیستم‌های آویونیک بهبود یافته را می‌دهد، است. این هواپیماها معمولاً قادر به انجام چندین مأموریت هستند.

این هواپیماها در طول سال‌ها تغییرات زیادی کرده‌اند و به نمونه‌های مدرن ارتقا یافته‌ای منجر شده‌اند که نسل ۴.۵ نامیده می‌شوند (هواپیماهایی که بدنه هواپیماهای قدیمی را حفظ می‌کنند و بنابراین فاقد قدرت پنهانکاری هستند، اما سیستم‌های آویونیک ارتقا یافته دارند). نمونه هایی از هواپیماهای نسل ۴.۵ عبارتند از F/A-18 Super Hornet، F-16 Block 70، F-15 Strike Eagle، Eurofighter Typhoon، Rafale و احتمالا جت های روسی مانند Su-30 و Su-34 و همچنین J-10C چینی. هواپیماهای نسل ۴.۵ بسیاری از فناوری‌های نسل پنجم مانند رادارهای AESA، ترکیب حسگر، Link-16 (یا ارتباطات شبکه دیجیتال با ظرفیت بالای مشابه)، کاهش سطح مقطع راداری و غیره را در خود جای داده‌اند. به طور خلاصه، این هواپیماها در حال تبدیل شدن به ابرکامپیوترهایی هوایی هستند در حالی که به طور خاص پنهانکار نیستند.

۵- جت های جنگنده نسل پنجم

جت های جنگنده نسل پنجم از سال ۲۰۰۴ تاکنون ساخته می شوند

ویژگی هاقابل مشاهده بودن اندک، ترکیب ابرسنسوری، آویونیک پیشرفته، قدرت پردازش بالاترمثال هایی از جت های جنگنده این نسلF-22, F-35, J-20ضعیف ترین جت های جنگنده نسل پنجمSu-57, J-35A

جت های جنگنده نسل پنجم نسبت به جت های جنگنده سنتی، ابرکامپیوترهای پرده پنهانکارتری هستند. آنها به گونه ای طراحی شده اند که آگاهی موقعیتی بهتری داشته باشند و در هر درگیری اولین فرصت برای شلیک را داشته باشند. هواپیماهای نسل پنجم را می توان تحت تأثیر این ایده تصور کرد که «نمی توانی فرار کنی، اما می توانی پنهان شوی». به عنوان مثال، سرعت F-35 به ۱.۶ ماخ کاهش یافته است، تا حدی به این خاطر که از اصطکاک حرارتی ناشی از گرم شدن هواپیما و کاهش پنهانکاری آن جلوگیری کند.

این هواپیماها دارای حسگرهای چند طیفی هستند که در تمام قطعات هواپیما قرار دارند و به خلبان اجازه می‌دهند تصویری ۳۶۰ درجه داشته باشند. این هواپیماها عمدتاً توسط رایانه‌های داخلی، نرم‌افزارها و حسگرهای خود تعریف می‌شوند (این امر مقایسه را دشوار می‌کند زیرا بیشتر این اطلاعات طبقه‌بندی شده است). به طور کلی مقایسه مشخصات سنتی (مانند سرعت) در جنگنده های نسل ۵ چندان معنی دار نیست، زیرا این چیزی نیست که آنها برای آن بهینه سازی شده اند. جت های جنگنده نسل پنجم امروزی F-22 Raptor، F-35 Lightning II و Chengdu J-20 هستند. جنگنده های نسل پنجم ضعیف تر شامل نمونه اولیه J-35A چینی و (به گفته پروفسور جاستین برانکس روسی) Su-57 Felon روسی است.

۶- جت های جنگنده نسل ششم

جت های جنگنده نسل ششم ممکن است از سال ۲۰۳۰ وارد خدمت شوند

ویژگی هاپنهانکار، ترکیب ابرسنسوری، تکنولوژی هوش مصنوعی، سلاح های لیزری، قدرت کامپیوتری افزایش یافته، «سیستم سیستم ها»مثال هایی از جت های جنگنده نسل ششم که پرواز کرده اندNGAD، احتمالاً جنگنده نسل ششمی چین و به احتمال زیاد B-21جنگنده های نسل ششم در حال توسعهTempest/GCAP, FACS, F/A-XX, Mikoyan PAK DP

جت‌های جنگنده نسل ششم به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که «سیستم سیستم‌ها» باشند و چیزی شبیه به یک مرکز فرماندهی پروازی هستند که پهپادهای همراه وفادار را کنترل کرده و از آگاهی موقعیتی فوق‌العاده بالایی برخوردار هستند. کشورهای اروپایی از توسعه جنگنده های نسل پنجم خود صرف نظر می کنند و مستقیماً به پروژه های نسل ششمی می روند (Tempest/GCAP بهترین نمونه است). این جت ها قرار است دارای سلاح های لیزری، فناوری پنهانکاری، ترکیب ابرحسگری، فناوری هوش مصنوعی و غیره باشند. انتظار می رود جنگنده های این نسل در تعداد کم تولید شوند.

ایالات متحده اولین کشوری بود که در سال ۲۰۲۰ یک جت جنگنده نسل ششم را آزمایش کرد (به نظر می رسد Northrop Grumman، Lockheed و Boeing همگی نمونه های اولیه این پرنده را برای برنامه NGAD ساخته اند). انتظار می رود که نسخه اولیه Tempest ساخت بریتانیا در سال ۲۰۲۷ به پرواز درآید، در حالی که چین ممکن است اولین جنگنده نسل ششم خود را در دسامبر ۲۰۲۴ به پرواز درآورده باشد. علاوه بر این، Northrop Grumman ادعا می کند که B-21 Raider اولین هواپیمای جنگی نسل ششم جهان است. این یک طبقه بندی است که معمولاً برای جنگنده ها و نه بمب افکن ها به کار برده می شود. به همین خاطر، چنین ادعایی می تواند نشانه ای از قابلیت های چند منظوره این بمب افکن جدید باشد.

منبع خبر

دانلود آهنگ های تاریخ