دفاع مشروع؛ عامل موجهی برای رفتار قانونی و حرکات فیزیکی

دفاع مشروع جزو علل و عوامل موجه جرم است،در دفاع مشروع دیه ساقط است ولی اگر مهاجم مجنون باشد دیه باید پرداخت شود و این دیه از بیت المال است.

دفاع مشروع چهار شرط دارد و در صورت اجتماع این شرایط مجازات ندارد:
یکم دفاع در برابر مهاجم باید ضرورت داشته باشد
دوم دفاع مستند به کارهای معقول باشد
سوم تجاوز از سمت مهاجم به سبب اقدام آگاهانه و یا تجاوز خود فرد نباشد،
چهارم توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد

ماده صد و پنجاه و شش قانون مجازات اسلامی در خصوص دفاع مشروع است.
این دفاع میتواند در مقام دفاع از جان مال آبرو و ناموس و آزادی تن خود و دیگری باشد.
دفاع باید در برابر هر گونه تجاوز یا خطر فعلی و یا خطر قریب الوقوع باشد.
دفاع باید در برابر حمله ناشی از مسامحه و غفلت نیز آزاد است.
حمله مهاجم باید غیر عادلانه و ظالمانه و ناحق باشد.
قتل به دلیل دفاع از مال اگر باشد متهم از کیفر معاف است.
میان دفاع با تهاجم باید تناسب باشد.
دفاع نباید بیش از حد لزوم باشد.

برخی گفته اند اگر احتمال حمله نیز وجود داشته باشد دفاع مشروع جایز است.
اگر ضابط دادگستری از حدود وظیفه خود خارج شوند و حسب ادله و قراین موجود خوف آن باشد که عملیات آنان موجب قتل،جرح،تعرض به آبرو و یا ناموس و یا مال گردد دفاع جایز است.
هدف اصلی از دفاع،دفع متجاوز است نه صدمه زدن به او.

در دفاع مشروع مدافع باید تناسب را رعایت کنند مثلا اگر مهاجم سلاح نداشت مدافع نباید سلاح بکشد ولی اگر مهاجم قوی هیکل بود و راه دیگری نبود استفاده از سلاح مجاز است. دفاع از دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان او باشد و او ناتوان باشد.

کسی که در مقام دفاع مشروع موجب خسارت بدنی یا مالی به شخص مهاجم شود مسوول خسارت نیست مشروط بر اینکه خسارت وارده بر حسب متعارف متناسب با دفاع باشد. برخی از لحاظ فقهی گفته اند که کسی که در برابر ستمی که متوجه او شده پایداری کند و کشته شود شهید است.

دفاع به صورت قتل عمدی در مقابل کسی که در صدد سرقت و ربودن انسان یا مال باشد به شرط آنکه دفاع متوقف بر قتل باشد مجازات نخواهد داشت.
دفاع مشروع در حقوق بین الملل نیز پذیرفته شده است.
در کشور آمریکا طبق قانون اساسی اسلحه آزاد است و دفاع مشروع هم جایز است.
اثبات دفاع مشروع در محاکم باید صورت گیرد .
مساله دفاع از خود و یا دیگری در خصوص تعرض به آبرو و یا ناموس باید دقیق مطرح شود و مصادیق آن عنوان شود.

مدافعان آزادی سلاح در آمریکا و یمن یکی از مسایل را همین دفاع مشروع بیان میکنند.
یکی دیگر از دلایل مدافعان آزادی سلاح در امریکا مبارزه با دیکتاتوری حکومتی یک شخص و نهاد و حزب است.