راز گور دسته‌جمعی زنان در قلب اروپا
چندی پیش یک تیم تحقیقاتی متشکل از کارشناسان چندین رشته علمی مختلف و به سرپرستی گروه باستان‌سنجی دانشگاه توبینگن و گروه GEA از دانشگاه گرانادا، به کشف جالب‌توجهی در گورستان سنگی بزرگ پانوریا در گرانادای اسپانیا دست یافتند. آن‌ها متوجه شدند که تعداد زنان دفن شده در این گورستان دو برابر تعداد مردان است و این نابرابری در میان نوجوانان مدفون بیشتر و به نسبت یک پسر در ازای ۱۰ دختر بوده است.
گورستان پانوریا در شهر داروی گرانادا واقع‌شده و شامل حداقل ۱۹ گور است که ۹ تا از آن‌ها بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ حفاری‌شده‌اند. در این گورهای دسته‌جمعی، بقایای بیش از ۵۵۰۰۰ اسکلت انسان پیداشده که قدمت این بقایا نشان می‌دهد که اولین تدفین ۵۶۰۰ سال پیش انجام‌شده و تا ۴۱۰۰ سال پیش نیز اجسادی در آنجا دفن می‌شدند.
پیشرفت‌های زیست باستان‌شناسی
در مقاله اخیر منتشره در مجله Scientific Reports، به این نکته اشاره‌شده که روش‌های باستان‌شناسی جدید امکان شناسایی جنسیت کروموزومی از مطالعات DNA و آنالیز پروتئینی به نام آملوژنین موجود در مینای دندان را فراهم کرده است.
بدین‌ترتیب، برای اولین بار این امکان برای محققان فراهم شد تا مشخصات جمعیت‌شناختی دقیقی از جنسیت بیولوژیکی افراد مدفون در این بناهای بزرگ سنگی را به دست بیاورند. در کمال تعجب مشخص شد که تعداد زنان دفن شده در این گورستان، دو برابر بیشتر از مردهای دفن شده است؛ این آمار در بین نوجوانان دفن شده به‌مراتب بیشتر و با نسبت ۱۰ زن به ازای هر پسر نوجوان است.
این نسبت با ترکیب معمول در جمعیت فوتی‌های انسانی که تقریباً یک‌به‌یک است، فاصله زیادی دارد. تنها در شرایط استثنایی، مثلاً در جنگ‌ها یا فرآیندهای مهاجرت پردردسر ممکن است که نسبت آمار تدفین به نفع یکی از جنسیت‌ها باشد.
دلیل بالا بودن تعداد زنان در این قبرستان
اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که چه شرایطی منجر به چنین سوگیری آشکار جنسیتی در جمعیت مدفون در پانوریا شده است؟ تعصب به نفع تدفین زنان در همه گورهای تحلیل‌شده، در همه گروه‌های سنی و در طول زمان استفاده از گورستان به چشم می‌خورد و همین برای محققان این امکان را فراهم می‌کند تا تأیید کنند که این یک تصمیم اجتماعی بسیار پایدار و تعیین‌کننده در طول زمان بوده که بر گروه‌های اجتماعی مختلف مدفون در گورها تأثیر گذاشته است. بدین ترتیب احتمال وقوع رویدادهای خارق‌العاده یا غیرقابل‌پیش‌بینی در آن منطقه به علت تعصب رد می‌شود.
ممکن است سوگیری جنسی در پانوریا، یک تصمیم اجتماعی بوده باشد؛ اما دلایل حضور بیش‌ازحد اجساد زنان در این گورستان چیست؟ با توجه به اینکه روابط خویشاوندی بیولوژیکی معیار اصلی مدفون شدن در ساختارهای مختلف است، حضور بیش‌ازحد اجساد زن ممکن است نشان‌دهنده شیوه‌های تشییع‌جنازه باشد که اساساً مبتنی بر تبار مادرزادی است.
بدین معنا که روابط خانوادگی و تعلق اجتماعی از طریق مسیر مادر برقرار می‌شود. این امر سوگیری تعدد اجساد زنان در این گورستان و عدم حضور اجساد مردانی که می‌توانستند به گروه‌های خویشاوند دیگر ملحق شوند را توضیح می‌دهد. این روند رایج در انسان‌شناسی به‌عنوان برون‌همسری مردانه شناخته می‌شود.
اما درهرحال، نسبت حیرت‌آور اجساد زنان نسبت به مردان در این گورستان، نشان‌دهنده ساختار اجتماعی زن محوری است که در آن، جنسیت بر آیین‌های تدفین و سنت‌های فرهنگی تأثیرگذار بوده است.
