رونمایی از حقیقت: داستان پشت پرده بازداشت حمید نوری در سوئد، چه اسراری در میان است؟
در مبادله ای میان ایران و سوئد، حمید نوری که در دادگاهی در سوئد به جنایات جنگی محکوم شده بود در ازای آزادی دو تبعه سوئد زندانی در اوین به ایران بازگشت.
سال ۲۰۲۲، حمید نوری به اتهام دست داشتن در «جنایت جنگی» و «قتل عمد» در جریان اعدام زندانیان ۱۳۶۷ ذیل اصل صلاحیت جهانی، در دادگاه استکهلم تحت بازداشت قرار گرفت و نهایتا از سوی دادگاه به حبس ابد محکوم شد.
خبرگزاری دولتی عمان گزارش داده که عمان نقش میانجی را در این تبادل زندانی بازی کرده است.
حمید نوری کیست؟
حمید نوری در ۱۸ آبان ماه ۱۳۹۸ از فرودگاه امام خمینی تهران به سمت استکهلم پرواز کرد که در در فرودگاه استکهلم-آرلاندا با حکم دادسرای این کشور بازداشت شد.
حمید نوری از مسئولان قضایی ایران در دهه شصت است که به ادعای دادگاه سوئد با اتهام «مشارکت در اعدام‌های سال ۱۳۶۷» شنبه ۹ نوامبر ۲۰۱۹ در سوئد محاکمه شد. او در دادگاه تجدیدنظر سوئد به جرم ادعا شده از سوی سوئد در خصوص مشارکت در کشتار زندانیان دهه ۶۰ به حبس ابد محکوم شد.
جلسه دوازدهم دادگاه تجدیدنظر حمید نوری، دوشنبه ۱۹ ژوئن در دادگاه منطقه‌ای آتوندا برگزار شد. وکلای حمید نوری در جلسه دادگاه تجدید نظر لایحه‌ای اعتراضی داده بودند و به دلیل «سو استفاده از دادرسی عادلانه» خواستار ابطال کیفرخواست او شده بودند. وکلای حمید نوری مدعی شده بودند که حمید نوری فریب خورده است. با اینحال دادستان‌ها گفتند به این درخواست پاسخ نمی‌دهند چراکه نوری داوطلبانه به سوئد رفته است. در این دادگاه تجدید نظر به بررسی لایحه اعتراضی وکلای نوری پرداخته شد.
او با طیف‌های متعددی از شاکیان یکی از پرحاشیه‌ترین دادگاه‌های این چند سال اخیر را داشته است. کسی که در آن سال‌های پر التهاب ایران در قوه قضاییه مشغول به کار بوده است.
پس از آزادی اسدالله اسدی، یکی از دیپلمات‌های ایرانی که در بلژیک محاکمه شده بود، زمزمه‌ها برای بازدگرداندن حمید نوری به کشور از طریق مبادله زندانیان را تقویت کرده بود. امیر عبدالهیان ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ در پاسخ به تماس تلفنی «آن لینده»، وزیر امور خارجه سوئد، در خصوص مسائل دوجانبه و بویژه کنسولی گفت‌وگو کرد و خواستار آزادی «حمید نوری» شد.
بیوگرافی حمید نوری
حمید نوری در ۹ فروردین سال ۱۳۴۰ در تهران متولد شد. بر اساس اطلاعات موجود در فضای مجازی، او در سال‌های پایانی دهه شصت به عنوان کارمند قوه قضائیه فعالیت داشته است. حمید نوری که با نام مستعار «حمید عباسی» در دهه شصت در قوه قضاییه فعالیت داشته، گفته می‌شود که یکی از دستیاران قاضی مقیسه در دادیاری زندان گوهردشت کرج (رجایی شهر) بوده است. او پیشتر سابقه حضور در سپاه پاسداران را نیز داشته است.
بازداشت حمید نوری در سوئد
حمید نوری در ۱۸ آبان ماه ۱۳۹۸ از فرودگاه امام خمینی تهران به سمت استکهلم پرواز کرد که در در فرودگاه استکهلم-آرلاندا با حکم دادسرای این کشور بازداشت موقت شد. یکی از برنامه‌ریزان دستگیری حمید نوری در این خصوص گفته است:«منشأ قضیه از دخترخوانده حمید نوری شروع می‌شد. در حقیقت ارتباطی که ایشان با من داشتند. ما طبق یک برنامه‌ریزی پیش رفتیم و به نحوی حمید نوری را به تله انداختیم؛ بلیت سفر و رزرو هتل را برای حمید نوری انجام دادیم و هزینه‌های آن هم از طرف ما پرداخت شده‌است و به محض رسیدن به فرودگاه دستگیر شد. دستگاه قضایی سوئد کاملاً و با جزئیات این مسائل را می‌داند. ما حتی یک روز پیش از آنکه حمید نوری به سوئد بیاید می‌دانستیم که او دستگیر خواهد شد.»
پسر حمید نوری
پس از بازداشت حمید نوری خانواده او تصریح کردند که بیش از دو سال پس از بازداشت موفق به دیدن او نشده‌اند. آنان در بیانیه‌ای نوشتند: «به‌عنوان خانواده تا مدت‌ها هیچ اطلاعی از عنوان اتهامی و وضعیت وی نداشتیم. حتی با پیگیری‌هایی که داشتیم تا مدت‌ها نتوانستیم خبری از وضعیت ایشان بگیریم. این اقدام دولت سوئد در بازداشت این تبعه ایرانی تا زمانی که به خانواده‌اش اطلاع داده شد، می‌تواند مصداق ناپدیدشدگی اجباری باشد.» آن زمان برخی رسانه‌های دست راستی نیز مدعی بودند که حمید نوری از سال ۷۰ بازنشسته شده و به خاطر حل اختلافات خانوادگی دخترخوانده‌اش به سوئد سفر کرده بود.
اولین دادگاه حمید نوری
نزدیک به ۲۱ ماه بعد از دستگیری حمید نوری، دستگاه قضایی سوئد در نوزدهمین روز از مرداد ماه ۱۴۰۰ اولین دادگاه او را برگزار کرد. با این توضیح که روند این دادگاه بی سابقه بود و بعد از آن هم تا پایان سال ۱۴۰۰ بیش از ۷۰ بار نوری را به پای میز محاکمه دادگاه بردند تا رکوردی کم سابقه از حضور یک متهم در دادگاه به ثبت برسد. آن زمان وکلای نوری مدعی شده بودند که دادگاه سوئد فاقد صلاحیت رسیدگی به این پرونده است و دادگاه سوئد صلاحیت رسیدگی به وقایع ۳۴ سال پیش در ایران را ندارد و باید این پرونده را برگرداند.
پرونده حمید نوری را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های این چند سال دانست. به طوریکه محاکم قضایی خارجی اتهام‌های سفت و سختی را به او نسبت می‌دهند. گزارش‌های واصله از دادگاه نشان می‌داد، حمید نوری از سوی دادستان به مشارکت در جرائم جنگی و قتل عمد متهم شده است. با این حال یکی از وکیل‌هایش آن را رد کرده و گفته بود: «حمید نوری بی‌گناه است.»
حبس ابد برای حمید نوری
حمید نوری در ۲۳ تیر ماه ۱۴۰۱ با تشخیص قاضی دادگاه استکهلم به حبس ابد محکوم شد که این حکم در سرتاسر دنیا با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی روبه رو شد. این رای در حالی صادر شد که از سوی سیستم رسمی ایران تحرکات زیاد و رایزنی‌های گسترده‌ای انجام شد تا به نوعی از محکومیت قطعی حمید نوری جلوگیری شود که در همین راستا کاظم غریب آبادی معاون امور بین الملل قوه قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران یکشنبه ۱۹ تیر ۱۴۰۱ طی نامه‌ای به «میشل باچلت» کمیسرعالی حقوق بشر سازمان ملل متحد خواستار پاسخگو کردن دولت سوئد برای بازداشت و محاکمه غیرقانونی و نقض فاحش حقوق بشر حمید نوری تبعه ایرانی زندانی در این کشور، آزادی فوری و جبران خسارات معنوی و مادی وارده به وی شد. پس از اعلام این حکم افرادی به آن واکنش نشان دادند از جمله «حسن نوروزی»، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس که گفته بود: «حکم دادگاه سوئد علیه حمید نوری غیرقابل قبول و جانبدارانه است.» برخی رسانه‌های اصولگرا نیز این اقدام را توطئه علیه جمهوری اسلامی دانسته بودند.
شاکیان و شاهدان حمید نوری
ایرج مصداقی، حمید اشتری و مختار شلاوند از نخستین کسانی هستند که پیش از بازداشت حمید نوری از او شکایت و تصویر او را شناسایی کردند. حمید اشتری که در زمان اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷ در بند جهاد زندان گوهردشت بود، شهادت داد که بارها حمید نوری را پیش و پس از کشتار زندانیان سیاسی دیده‌است. اشتری در شهادت خود، به مسئولان وقت زندان گوهردشت بین سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ اشاره کرده و ادعا کرده که حمید نوری یکی از مسئولان دادیاری زندان گوهردشت بوده است.
حمید نوری در زندان سوئد
رسانه‌های اصولگرا بارها اخباری مبنی بر آزاد حمید نوری در زندان سوئد منتشر کرده‌اند و مدعی هستند به قوانین بین المللی درباره حقوق زندانیان بی توجهی می‌شود که یکی از آزار‌ها، نگهداری او در سلول انفرادی طی سه سال‌ونیم گذشته و تعویض مداوم بازداشتگاه بوده است. گفته می‌شود آن‌ها در سلول کوچک نوری یک فرد با مشکلات روحی و روانی را در کنار نوری گذشته‌اند و از آنجایی که آن فرد مسائل بهداشتی را رعایت نمی‌کند، حمید نوری وضعیت غیرقابل تحملی در سلول دارد.
پایان حبس حمید نوری و بازگشت به ایران
حمید نوری بیستم ششم خرداد ماه ۱۴۰۳ در پی مبادله زندانی میان جمهوری اسلامی ایران و کشور سوئد آزاد شد.
دو زندانی سوئدی که با حمید نوری مبادله شدند چه کسانی هستند؟
سعید عزیزی و یوهان فلودروس، دو زندانی هستند که با حمید نوری مبادله شده اند. اسوشیتدپرس نوشته یکی از این دو نفر یوهان فلودروس، شهروند سوئدی است که برای دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا کار می‌کرده و در تهران بازداشت شده بود. اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد گفته نفر دوم فردی به نام سعید عزیزی است.
کریسترسون نخست‌وزیر سوئد در توییتر نوشت: آن‌ها «اکنون در یک هواپیما در راه خانه خود در سوئد هستند و به زودی در کنار خانواده‌هایشان جمع می‌شوند.»
سعید عزیزی
بهمن ماه ۱۴۰۲ دولت سوئد بدون نام بردن از فرد زندانی اعلام کرد که مقام‌های ایرانی اواخر ماه نوامبر یک شهروند ایرانی سوئدی در دهه ۶۰ زندگی را «بدون دلیلی مشخص» بازداشت کردند و خواستار آزادی فوری او شد.
خبرگزاری هرانا گزارش داد که این فرد سعید عزیزی، ۶۳ ساله بوده که روز ۲۱ آبان ۱۴۰۲ در جریان سفری از سوئد به ایران در منزل شخصی خود در تهران بازداشت شده است. وکیل سعید عزیزی اعلام کرد که او محبوس در زندان اوین است و از سوی شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب به پنج سال حبس محکوم شده است.
درباره سعید عزیزی اطلاعات زیادی در دست نیست و حتی حکم بازداشت و حبس او هم در رسانه‌های رسمی ایران منتشر نشده بود.
یوهان فلودورس
زندانی دیگری که با حمید نوری مبادله شده یک دیپلمات سوئدی به نام یوهان فلودورس است. اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ وزارت اطلاعات ایران با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که واحد «ضدجاسوسی» این وزارتخانه، یک شهروند سوئدی را به اتهام جاسوسی بازداشت کرده است. بر اساس این بیانیه، ماموران امنیتی جمهوری اسلامی هنگامی که این شهروند سوئدی قصد خروج از ایران را داشت، او را دستگیر کرده‌اند. این فرد یوهان فلودروس بود.
در همان تاریخ روزنامه سوئدی «آفتونبلادت» (Aftonbladet) در گزارشی نوشت فرد بازداشت شده یک مرد حدودا سی ساله است. آفتونبلادت دستگیری این فرد را به محاکمه حمید نوری از متهمان ماجرای اعدام‌های دهه شصت در ایران مرتبط دانسته بود.
نیویورک تایمز در گزارشی که یک سال بعد منتشر کرد از جزییات بازداشت فلودروس که بیش از یک سال توسط مقامات سوئد و اتحادیه اروپا مخفی نگه داشته بود پرده برداشت. این رسانه مدعی شد «تهران ایرانی‌های دوتابعیتی و خارجی‌ها را بازداشت می‌کند و به دنبال معامله آن‌ها با ایرانیانی است که در اروپا یا ایالات متحده نگهداری می‌شوند یا از آن‌ها به عنوان اهرمی برای آزادسازی پول و سایر امتیازات استفاده می‌کند.»
نیویورک‌تایمز گمانه زنی کرده بود که شاید دلیل عدم اطلاع‌رسانی درباره پرونده این شهروند سوئدی، شاید سابقه حرفه‌ای این زندانی به عنوان یک مقام اروپایی برجسته است. «یوهان فلودروس» ۳۳ ساله اهل سوئد چندین سمت در مؤسسات اتحادیه اروپا در حوزه برنامه‌های کارآموزی خدمات مدنی داشته است. او در یک کمپین تبلیغاتی برای جذب جوانان سوئدی به مشاغل اتحادیه اروپا حضور فعالی داشته است.
فلودروس در بهار ۱۴۰۱ در سفری که گفته می‌شود یک سفر توریستی خصوصی بوده، به همراه چند تن از دوستان سوئدی خود به ایران رفته، اما ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ در فرودگاه در حال برگشت از ایران، بازداشت شده است.
فلودروس از سال ۲۰۱۹ به عنوان دستیار «ایلوا یوهانسون» کمیسر امور داخلی و مهاجرت اتحادیه اروپا بوده است. او در سال ۲۰۲۱، به سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، که یک بخش دیپلماتیک محسوب می‌شود، پیوست.
افراد آشنا به سوابق او گفته‌اند که او قبلاً زمانی که در بخش تجارت اتحادیه اروپا مشغول بود در ارتباط با برنامه توسعه این اتحادیه، بدون هیچ گونه اتفاق خاصی به ایران سفر کرده بود.
در بیانیه‌ای که ایران در مورد دستگیری یک تبعه سوئدی در سال ۲۰۲۲ منتشر کرده گفته شده که این فرد قبلاً به این کشور سفر کرده و این بازدید‌ها را به عنوان شواهدی دال بر فعالیت شرورانه او ذکر کرده است.
سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا گفته «از نزدیک پرونده یک تبعه سوئدی بازداشت شده در ایران را دنبال می‌کند»، اما اذعان نکرده که فرد مورد نظر برای این سرویس کار می‌کرده یا اینکه آقای فلودروس قبلاً از طرف اتحادیه اروپا به ایران سفر کرده است.
فلودروس یکی از اعضای هیات نمایندگی افغانستان در بخش دیپلماتیک بود، اما به دلیل روی کار آمدن طالبان در اگوست ۲۰۲۱ هرگز به کابل نرفت. او ماموریت خود را از مقر اصلی در بروکسل، جایی که چندین سال در آنجا زندگی کرده بود، انجام می‌داد.
