سیم‌کارت‌های یک اپراتور در آیفون‌های رجیستر نشده آنتن می‌دهد!
روز گذشته اخباری مبنی بر قطع آنتن آیفون‌های ۱۴ و ۱۵ رجیسترنشده، منتشر شد و سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز از آغاز این روند خبر داد، اما هم‌زمان با انتشار این خبر، افرادی که با دستگاه‌هایی همچون دانگل‌های LTE و GSMها نیز سروکار داشتند با قطع آنتن دستگاه‌های خود مواجه شدند، این در حالی است، هیچ‌کدام از این دستگاه‌ها تاکنون نیاز به رجیستر نداشتند.
اکنون سؤال اینجا است که آیا با آغاز این روند دیگر هیچ‌کدام از آن دستگاه‌ها آنتن نمی‌گیرند؟ آیا واقعاً هدف از این فرآیند مبارزه با قاچاق است یا پای رانت در میان است؟ این سیاست‌گذاری چه باری بر دوش اپراتورها و اشخاص خواهد گذاشت؟ چه بلایی بر سر کسب‌وکارهای مبتنی بر IOT خواهد آمد؟
فرایند رجیستری و آنتن‌دهی گوشی‌های همراه به چه شکل است؟
در راستای این خبر، آرین اقبال فعال و کارشناس حوزه فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با خبرآنلاین گفت:«فرآیند رجیستری به این شکل است که هر گوشی یک IMEI دارد و هنگام رجیستری در سامانه همتا وزارت صمت ثبت می‌شود. زمانی که سیم‌کارت درگوشی گذاشته می‌شود و اپراتور می‌خواهد در شبکه رادیویی خود به دستگاه آنتن بدهد، این IMEI را با دیتابیسی از طریق سامانه همتا چک می‌کند. درواقع بررسی می‌کند که آیا این شماره مجاز یا غیرمجاز است. اگر گفته شد که این شماره رجیستر شده و یا به هر دلیل دیگری مجاز است به آن آنتن می‌دهد و اگر مجاز نبود آنتن نمی‌دهد.»
همه اپراتورها موظف‌اند قانون را اجرا کنند
او ادامه داد:« این فرآیند مبنی بر این است که اگر دستگاه در سامانه همتا ثبت‌نشده بود، آنتن نگیرد در این غیر این صورت آنتن بگیرد. بخش قانونی و مجوز این روند در سامانه همتا و بخش پیاده‌سازی فنی آن در اپراتورهای موبایل اجرا می‌شود. همه اپراتورهای موبایل نیز موظف‌اند که این قانون را اجرا کنند.»
سیم‌کارت‌های این اپراتور در آیفون‌های رجیستر نشده آنتن می‌دهد!
اقبال گفت:« البته گفته می‌شود که یکی از اپراتورها این قانون را اجرا نمی‌کند و اگر سیم‌کارت این اپراتور را بگیرید آنتن خواهید داشت البته من خودم امتحان نکرده‌ام اما شنیده‌ام که چنین چیزی موضوعیت دارد.»
قطع آنتن فقط مختص آیفون نبوده است
او در ادامه با اشاره به این موضوع که تابه‌حال غیر از موبایل، دیگر دستگاه‌ها مثل مودم، دانگل‌های همراه یا ماژول GSM و گیت‌وی GSM و … نیاز به رجیستر نداشتند، گفت:« هم‌زمان با این خبر، من دیدم که آنتن تعداد بسیار زیادی از دستگاه‌های غیر از موبایل هم قطع‌شده است. به نظر می‌رسد که سامانه همتا آپدیتی کرده است که الان قصد ندارد به دستگاه‌هایی غیر از موبایل نیز آنتن بدهد. احتمالاً خیلی سریع تغییر سیاستی انجام‌شده و از سمت سامانه همتا هم اجراشده است؛ حداقل آنچه شواهد نشان می‌دهد به این صورت است.»
البته این کارشناس فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد که ممکن است مشکلی درنتیجه آپدیت پیش‌آمده باشد، چراکه در مورد اتفاقی که اخیراً پیش‌آمده هیچ هشداری داده نشده بود و آنتن‌ها به‌یک‌باره قطع‌شده است؛ بنابراین نمی‌توان گفت که دائمی است و ممکن است آنتن این دستگاه‌ها بازگردد.
آرین اقبال گفت:«به دلایل پرفورمنسی و بازدهی شبکه، اگر خط شما رجیستر شود، شبکه فقط زمانی که مجبور شود دوباره رجیستر کند اطلاعات را با سامانه همتا چک می‌کند.»
با این کلک، آنتن آیفون فعال می‌شود
او بابیان این موضوع که آنتن دار کردن آیفون‌هایی که رجیستر نشده بود تاکنون به دو شکل تغییر شبکه GSM و تغییر APN انجام می‌شد، گفت:« برای دور زدن رجیستری تاکنون اتفاقی که می‌افتاد این بود که سیم‌کارت درگوشی قدیمی که ۲G یا ۳G بود گذاشته و رجیستر می‌شد. بعد بدون اینکه گوشی خاموش شود سیم‌کارت از آن درآورده می‌شد.»
او ادامه داد:«اگر گوشی خاموش شود، به شبکه خبر می‌دهد که خاموش شده است؛ از طرفی گوشی آیفون از قبل در حالت ۳G تنظیم و روی حالت پرواز گذاشته می‌شد و بعدازآنکه سیم‌کارت را از گوشی قدیمی درمی‌آوردند، داخل گوشی آیفون می‌گذاشتند. به‌این‌ترتیب آنتن به گوشی آیفون رجیستر نشده بازمی‌گشت.»
به گفته اقبال، این فرایند، شبیه‌سازی زمانی است که فرد داخل تونل مترو می‌رود و لحظه‌ای آنتن گوشی او قطع می‌شود. درواقع در آن لحظه شبکه موبایل فکر می‌کرده است که سیم‌کارتی تابه‌حال آنتن داشته و برای لحظه‌ای آنتن را ازدست‌داده است، بنابراین باید دوباره به این گوشی آنتن بدهد. درنتیجه تا وقتی‌که شبکه در بررسی‌های دوره‌ای، دستگاه‌ها را با سامانه همتا چک کند و دستگاه‌های رجیستر نشده را غیرفعال کند، این دستگاه آنتن دارد و این چرخه ادامه پیدا می‌کرد.
او گفت:« این تکنیک کار می‌کند و با این کلک آنتن فعال می‌شود؛ دلیل آن‌هم این است که شبکه دائماً با سامانه همتا چک نمی‌شود. علاوه بر این تکنیک‌های دیگری هم وجود دارد که باعث آنتن دهی این دستگاه می‌شود.»
آنتن ندادن به آیفون، به این راحتی‌ها نیست
این کارشناس همچنین در مورد این موضوع که آیا به لحاظ فنی می‌توان جلوی این دور زدن‌ها را گرفت، گفت:« ازلحاظ تئوریتیکال چنین چیزی امکان‌پذیر است اما نه در شبکه LTE؛ تنها در شبکه ۳G یا ۲G چنین چیزی شدنی است. پس این گوشی‌ها با تکنیک‌ها و کلک‌ها می‌توانند تماس بگیرند، ولی در استفاده از اینترنت آن‌ها، اماواگر وجود دارد.»
اما در مورد اینکه آیا به لحاظ عملی می‌توان این کار را کرد، آرین اقبال گفت:« شبکه اپراتورهای موبایل همگن نیست؛ وندورهای مختلفی دارند که هرکدام توسط تولیدکننده‌های مختلف ساخته‌شده است. یعنی مخصوصاً در سه اپراتور اصلی بخشی از شبکه موبایل، مثلاً توسط اریکسون سرویس‌دهی می‌شود، بخشی از آن توسط هوآوِی و بخشی از آن به شکل نرم‌افزاری طراحی و توسعه داده‌شده است.»
او افزود:« اینکه اعمال این تغییرات برای اپراتور موبایل چقدر عملی و امکان‌پذیر باشد و خیلی سریع بتواند جلوی این فرآیند را بگیرد، خودش بحث جداگانه‌ای است.که سخت است و در آن اماواگرهای بسیاری وجود دارد. هم‌فشار بر سامانه همتا زیاد می‌شود، هم پیاده‌سازی آن در شبکه کار سختی است. این کار می‌تواند سرعت آنتن دهی را پایین بیاورد؛ یعنی اگر قرار است آنتن درجایی قطع شود و باز به گوشی بیاید، این فرآیند با سرعت کمتری انجام می‌شود؛ بنابراین این کار علی‌رغم اینکه ازنظر تئوریتیکال شدنی است، راحت نیست و چالش‌برانگیزاست.»
هر بار که گوشی خود را روشن کنید، درگیر همتا هستید
او همچنین در مورد باری که همتا روی دوش اپراتورها گذاشته است گفت:«اپراتور موظف است که تمام فرایندها خود را نه‌تنها با همتا بررسی کند، بلکه سامانه‌هایی وجود دارند که اوپراتور در مراحل مختلف باید مشتری خود را با آن‌ها بررسی کند؛ مثل سامانه شاهکار. همه این سامانه‌ها نیز باید نقش خود را طبق قانون ایفا کنند، اما مسئله این است که جنس سامانه‌ای مثل شاهکار این است که شما فقط هنگام ثبت‌نام با این سامانه کاردارید؛ اما سامانه همتا به این شکل است که شما هر بار که گوشی خود را روشن می‌کنید با آن درگیر هستید.»
او خاطرنشان کرد:« اگر این قاعده که جلوی هر شکل دور زدن رجیستری آیفون گرفته می‌شود، اجرایی شود، فشار بر اپراتور بیشتر می‌شود و بیشتر شدن فشار نیز مستلزم منابع بیشتری است که طبیعتاً روی شبکه موبایل هم تأثیر می‌گذارد. چراکه اگر این دستور بخواهد انجام شود، چه ازلحاظ توسعه نرم‌افزار که باید تغییراتی اعمال کند و چه ازلحاظ پرفورمنس برای اپراتور سربار ایجاد می‌کند.»
اقبال دراین‌بین گفت:« وقتی‌که مسیر عادی رجیستری که سیاست دولت بود، زمان آقای جهرمی راه‌اندازی شد، خیلی رسمی اعلام شد که ازاین‌پس طرح رجیستر داریم و تمام دستگاه‌هایی که تا الان کار می‌کردند، همچنان کار خواهند کرد. تاریخی اعلام شد که اگر دستگاه خاموشی دارید، روشن کنید که تا آن زمان در سیستم ثبت شود اما بعد از تاریخ مشخصی دستگاه‌ها باید فرآیند رجیستری که هزینه هم دارد را انجام دهند.»
او گفت:« اگرچه من با بخش پولی فرایند رجیستری موافق نیستم اما این روش، گذار منطقی برای این کار بود. رجیستری باهدف جلوگیری از قاچاق قابل‌قبول است، اما اینکه رجیستر کردن دستگاه‌ها باهدف کسب درآمد باشد، خیر.»
این سیاست‌گذاری احمقانه است
این کارشناس گفت:«مسئله این است که فرایند رسمی سیاست حاکمیت و دولت در آن زمان با روش منطقی انجام شد. اما این دفعه، به‌یک‌باره و یک‌شبه چنین اتفاقی افتاده است. اکنون با توجه به اینکه دولت هنوز مستقر نشده و سامانه همتا را وزارت صمت مدیریت می‌کند نه وزارت ارتباطات، درحالی‌که اپراتورها تحت نظارت وزارت ارتباطات هستند، به نظر می‌رسد مشکلی پیش‌آمده و باید رفع شود.»
او بر این باور بود که واقعاً اگر هم چنین تصمیم سیاسی اتفاق افتاده باشد، عمل کردن به آن با این شدت، ضربات خیلی زیادی به کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌هایی میزند که در حوزه IOT کار می‌کنند و نحوه ارتباط آن‌ها با شبکه، از طریق سیم‌کارت است.
او در این مورد گفت:«شرکت‌هایی هستند که روی سیستم‌هایشان مودم GSM دارند، یا از دانگل LTE استفاده می‌کنند، حتی شرکت‌ها و دیتاسنترهایی وجود دارند که به‌عنوان لینک بک‌آپ از دانگل‌های LTE استفاده می‌کنند و اگر یک‌باره این آنتن‌دهی‌ها قطع شود هم بک‌آپ امنیتی شرکت‌ها دچار مشکل می‌شود و هم ممکن است یک کسب‌وکار مبتنی بر IOT را دچار اختلال بکند؛ که ظاهراً اکنون این کار را کرده است.»
او ادامه داد:« ازآنجایی‌که اگر این فرآیند سیاست‌گذاری شده باشد خیلی احمقانه اجراشده است و با توجه به اینکه دولت هنوز مستقر نشده، بعید است که سیاست‌گذاری باشد، صرفاً چه عمدی یا سهوی، مشکلی است که در سامانه همتا پیش‌آمده است و احتمالاً برطرف می‌شود.»
ممنوعیت آیفون، فقط بازار زیرزمینی را تقویت می‌کند
این کارشناس فناوری اطلاعات در مورد طرح رجیستری آیفون گفت:« من به‌شخصه با ممنوعیت آیفون کاملاً مخالف هستم و دلیل آن این است که اگر بحث قیمت باشد، گوشی‌های گران‌تر از آیفون الان در بازار فروخته می‌شود. اگر بحث کشور سازنده باشد، گوشی‌های آمریکایی دیگر در بازار فروخته می‌شود، اگر بحث امنیت باشد گوشی‌های بسیار ناامن‌تر از آیفون، در کشور فروخته می‌شود، لذا فکر نمی‌کنم این کار، کار درستی باشد و فقط بازار زیرزمینی را تقویت می‌کند.»
او افزود:«باعث می‌شود که افراد از تکنیک‌هایی استفاده کنند که توسط خود حاکمیت قابل نظارت نیست. درست مثل فیلترینگ، این کار ابزار نظارتی را از اپراتور می‌گیرد و بالاخره افراد راه خود را پیدا می‌کنند. الان می‌بینیم که افراد گوشی آیفون را می‌خرند، در کنار آن گوشی اندرویدی ارزان‌تری می‌خرند و اینترنت را از آن گوشی به آیفون هات‌اسپات می‌کنند، تماس را با آن گوشی می‌گیرند اما کار روزمره خود را با آیفون انجام می‌دهند، یعنی این کار، کاری نیست که نتیجه‌بخش باشد.»
