علائم، پیشگیری، درمان خانگی و هر آنچه باید درباره آن بدانید

تب دنگی چیست؟

تب دنگی یک بیماری عفونی است که با سرایت ویروس دنگی از نوعی پشه به انسان منتقل می‌شود. ویروس دنگی دارای چهار نوع مختلف است که همگی می‌توانند بیماری تب دنگی را ایجاد کنند. این بیماری عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان مانند جنوب شرق آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا شایع است.

نحوه انتقال تب دنگی

تب دنگی به‌وسیله پشه‌های آلوده از جنس آئدس «Aedes»، به‌ویژه دو گونه «آئدس ایجپتی» و «آئدس آلبوپتیکوس»  به انسان منتقل می‌شود. این پشه‌ها در طول روز فعال هستند و بیشتر در نزدیکی انسان‌ها زندگی می‌کنند. آن‌ها را می‌توان در نزدیکی آب‌های راکد مثل برکه‌ها یا حوضچه‌ها و حتی ظروف زیر گلدان‌ها مشاهده کرد.  اگر پشه آئدس، آدم را نیش بزند، ویروس دنگی به انسان منتقل می‌شود. به همین راحتی!

تأثیر تغییرات اقلیمی بر شیوع تب دنگی

تغییرات اقلیمی تأثیر زیادی بر شیوع تب دنگی دارند. غالباً شیوع این بیماری مربوط به مناطق گرمسیری و با رطوبت زیاد است. افزایش دما و تغییرات در الگوهای بارندگی در سال‌های اخیر باعث افزایش جمعیت پشه‌های ناقل ویروس دنگی و گسترش مناطق شیوع بیماری شده است.

علائم تب دنگی

علائم تب دنگی معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از نیش پشه آلوده ظاهر می‌شوند و می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. برخی از علائم شایع تب دنگی عبارتند از:

تب زیاد و ناگهانی؛
سردرد شدید؛
درد پشت چشم‌ها؛
درد عضلانی و مفصلی شدید (گاهی اوقات تب دنگی به اسم «تب استخوان‌شکن» معروف است)
خستگی و ضعف شدید؛
تهوع و استفراغ؛
راش‌های پوستی.

در موارد شدید ابتلا، تب دنگی می‌تواند به تب دنگی خون‌ریزی‌دهنده (Dengue Hemorrhagic Fever) تبدیل شود که با علائمی مثل خونریزی از بینی و لثه‌ها، کبودی‌های غیرطبیعی، و نشت مایعات از عروق خونی همراه است. دنگی خون‌ریزی‌دهنده، در صورت پیشرفت، می‌تواند منجر به شوک و مرگ شود.

عوارض تب دنگی

اگر تب دنگی را به‌درستی درمان نکنیم، می‌تواند عوارض بسیار خطرناک و حتی کشنده‌ای در پی داشته باشد.

دنگی خون‌ریزی‌دهنده که در مراحل پیشرفته بیماری به وجود می‌آید می‌تواند منجر به خونریزی داخلی، نشت مایعات از عروق و کاهش فشار خون شود. اگر فرد دچار سندروم شوک دنگی شود، در وضعیتی بحرانی قرار می‌گیرد و به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد. علاوه ب این، اگر بیماری پیشرفت کند و به بیمار رسیدگی نشود، اعضای بدن او آسیب می بینند یا دچار نارسایی می‌شوند.تب دنگی شدید، نارسایی اعضای داخلی بدن مانند کبد، قلب و مغز  را در پی دارد و در نهایت به مرگ فرد می‌انجامد.

چطور تب دنگی را تشخیص دهیم؟

تشخیص تب دنگی بر اساس علائم بالینی و تاریخچه سفر بیمار به مناطق آلوده به ویروس انجام می‌شود. اگر در منطقه سکونت شما یا منطقه‌ای که به ان سفر کرده‌اید، مواردی از ابتلا مشاهده شده است، باید حتماً تست‌های تشخیصی مربوطه را انجام بدهید تا  بتوانید وضعیت ابتلا به بیماری را در خودتان بررسی کنید.

بعضی آزمایش‌های خونی نیز می‌توانند ویروس دنگی یا مولکول‌های مربوط به آن را در خون شناسایی کنند. مهم‌ترین آزمایش‌های خونی برای تشخیص تب دنگی موارد زیر هستند.

آزمایش PCR : برای تشخیص وجود ویروس دنگی در خون.
آزمایش‌های آنتی‌ژنی: برای تشخیص پروتئین‌های ویروس دنگی در خون.
آزمایش آنتی‌بادی: برای تشخیص پاسخ ایمنی بدن به ویروس دنگی.

پیشگیری از تب دنگی

از آنجا که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، و با توجه به اینکه درمان مؤثر و قطعی برای تب دنگی وجود ندارد، بهتر است در پیشگیری از آن کوشا باشیم. برخی از راه‌های پیشگیری از تب دنگی عبارتند از:

جلوگیری از نیش پشه‌ها: در مرحله اول نباید به پشه‌ها فرصت بدهید که نیش بزنند و ویروس را منتقل کنند.

استفاده از مواد دافع حشرات و اسپری‌های حشره‌کش و پشه‌کش
پوشیدن لباس‌های آستین بلند و شلوارهای بلند.
نصب توری‌های پشه‌گیر بر روی درب‌ها و پنجره‌ها.
استفاده از پشه‌بند هنگام خواب، به‌ویژه در مناطق با شیوع بالا.

کاهش مکان‌های تولید مثل پشه‌ها: در مرحله بعد باید فرصت تولید مثل را از پشه‌ها بگیریم.

تخلیه آب‌های راکد از ظروف، گلدان‌ها، و محل‌های دیگر که ممکن است به عنوان محل تخم‌گذاری پشه‌ها استفاده شوند.
پوشاندن مخازن آب برای جلوگیری از ورود پشه‌ها.
استفاده از محصولات ضد پشه در اطراف خانه و محل‌های تجمع پشه‌ها.

واکسیناسیون

 واکسن دنگی (Dengvaxia) برای پیشگیری از تب دنگی در برخی کشورها تولید شده‌ است، اما استفاده از آن محدود به افرادی است که قبلاً به تب دنگی مبتلا شده‌اند و در حال حاضر در مناطقی زندگی می‌کنند که میزان شیوع این بیماری در آن‌ها زیاد است.

 درمان تب دنگی

در حال حاضر، درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد و صرفاً درمان علامتی (با هدف کاهش علائم و حمایت از بیمار) انجام می‌شود. انجام کارهای زیر به بهبود حال بیمار و تسریع روند بهبود بیماری کمک می‌کند:

استراحت: استراحت کافی به بدن فرصت می دهد تا با این ویروس مبارزه کند و سریع‌تر بهبود یابد.
مصرف مایعات: افزایش مصرف مایعات، از جمله مصرف آب، آبمیوه‌ها و سوپ به جلوگیری از کم‌آبی بدن کمک می‌کند.
مصرف داروهای مسکن: استفاده از داروهای مسکن مانند استامینوفن تب و درد عضلانی را کاهش می‌دهد. از مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپیرین خودداری کنید، چون خطر خونریزی را افزایش می‌دهند.
مراقبت‌های پزشکی: در موارد شدیدتر مثل تب خونریزی‌دهنده دنگی، بیمار ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دریافت مراقبت‌های پزشکی ویژه داشته باشد. تجویز مایعات وریدی، نظارت بر علائم حیاتی و مدیریت عوارض بیماری جزو مراقبت‌هایی هستند که برای بیماران تب دنگی انجام می‌دهند.

 درمان‌های خانگی برای تب دنگی

اگر مبتلا به تب دنگی خفیف شدید و نیاز به مراقبت‌های پزشکی نداشتید، در مدتی که بیماری در حال بهبود است، می‌توانید از درمان‌های خانگی کمک بگیرید. از جمله:

استفاده از بسته‌های یخ: قرار دادن بسته‌های یخ روی پیشانی و مفاصل دردناک به کاهش درد و کاهش دمای بدن کمک می‌کند.
مصرف گیاهان دارویی: برخی گیاهان دارویی مانند برگ‌های پاپایا و گیلوی در بعضی کشورها به عنوان درمان‌های سنتی برای تب دنگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مطالعاتی اثبات شده است مصرف آب برگ‌های پاپایا به افزایش تعداد پلاکت‌های خون و در نتیجه جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند.
مصرف عسل و زنجبیل: عسل و زنجبیل دارای خواص ضد التهابی و ضد ویروسی هستند. این دو ماده را با هم مصرف کنید چون به تسکین علائم تب دنگی کمک می‌کنند.
استفاده از سوپ مرغ: سوپ مرغ حاوی پروتئین و بسیاری دیگر از مواد مغذی است مورد نیزازبدن است و می‌تواند بدن را تقویت کند و ضعف ناشی از بیماری را از بین ببرد. همچنین سوپ مرغ به عنوان راهی عالی برای بازگرداندن مایعات از دست رفته بدن در نظر گرفته می‌شود.
مصرف میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجات تازه سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در گیاهان و میوه‌ها سیستم ایمنی بدن را تقویت و روند بهبود را سریع‌تر می‌کنند.

چگونه با تب دنگی مقابله کنیم؟

برای مقابله با تب دنگی نیاز به همکاری مشترک مردم، سازمان‌های بهداشتی و دولت‌ها شدیداً احساس می‌شود.برخی از اقدامات پیشنهادی در این زمینه به شرح زیر است:  

 تهیه برنامه‌های مناسب، با هدف آگاهی‌بخشی عمومی از طریق رسانه‌های مختلف مثل تلویزیون، مدارس یا شبکه‌های اجتماعی و آماده‌سازی عموم مردم برای مقابله و پیشگیری از بیماری.
جلب مشارکت مردمی لازم و کافی در برنامه‌های کنترل بیماری و کاهش جمعیت پشه‌های ناقل.  
مشارکت عمومی می‌تواند شامل پاکسازی آب‌های راکد، نصب توری‌های پشه‌گیر و استفاده از مواد دافع حشرات باشد.
انجام تحقیقات گسترده درباره تب دنگی با هدف طراحی و ارائه راهکارهای جدید و مؤثر برای پیشگیری و درمان این بیماری.
تأمین منابع مالی ، فراهم کردن تجهیزات لازم برای مردم و آموزش نیروی انسانی کارآمد از سوی دولت و سازمان‌های ذی‌ربط.
تلاش برای افزایش دسترسی مردم به خدمات پزشکی با هدف مدیریت بهتر تب دنگی و  کمک به کاهش عوارض این بیماری.
توسعه و اجرای برنامه‌های واکسیناسیون.

سخن پایانی

تب دنگی به یکی از چالش‌های بزرگ بهداشتی در جهان تبدیل شده است که نیازمند همکاری‌های گسترده سازمان‌ها و مردم برای کنترل و پیشگیری است. سازمان‌ها با افزایش آگاهی عمومی و آموزش مردم، فراهم‌سازی روش‌های پیشگیری و درمان، و حمایت از تحقیقات و توسعه واکسن‌ و داروهای جدید، می‌توانند در مسیر کاهش شیوع و عوارض این بیماری حرکت کنند. همچنین، نقش جامعه در مقابله با تب دنگی بسیار حیاتی است و هر کدام از ما باید نکات بهداشتی را برای پیشگیری از ابتلا رعایت کنیم. امیدواریم با نگارش این مقاله، نقش مؤثری در آشنایی شما با تب دنگی ایفا کرده باشیم.