غدد لنفاوی چیست و چرا متورم می‌شود؟
سیستم لنفاوی بدن بخشی از سیستم ایمنی است که علاوه‌بر ایفای نقش در مبارزه با بیماری‌ها به حفظ تعادل مایعات بدن و جذب چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی نیز کمک می‌کند. اجزای اصلی سیستم لنفاوی گره‌ها یا غدد لنفاوی هستند که گاه بنا به دلایلی دچار گرفتگی و متورم می‌شوند. اگرچه این تورم غدد لنفاوی گاه به صورت طبیعی رخ می‌دهد و خود به خود نیز درمان می‌شوند، گاه نیز این تورم به دلایل حاد پدید می‌آید که می‌تواند عوارض بسیار جدی برای فرد ایجاد کند.
غدد لنفاوی چیست و چرا متورم می‌شوند؟ علت تورم غدد لنفاوی چگونه تشخیص داده می‌شود و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه شوید تا اطلاعات جامعی در خصوص غدد لنفاوی در اختیار شما قرار بدهیم.
سیستم لنفاوی چیست؟
بدن ما روزانه با عوامل بیماری‌زای خارجی و تهدیدات داخلی بسیاری همچون شکل‌گیری انواع سلول‌های سرطانی، ورود میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و آلرژن‌ها مواجه می‌شود و با آن‌ها مقابله می‌کند. یکی از سد‌های دفاعی بدن در برابر تهدید‌های خارجی «سیستم لنفاوی» (Lymph System) است که شامل مجموعه وسیعی از عروق (عروق لنفاوی) است که در سرتاسر بافت‌های بدن انتشار یافته‌اند تا مایعی به نام لنف یا مایع لنفاوی بتواند در بدن جریان پیدا کند. مایع لنفاوی مانند خون در تمام بافت‌های بدن منتشر می‌شود. به طور کلی سیستم لنفاوی سه نقش عمده را در بدن ایفا می‌کند:
۱. حفظ تعادل بین مایع میان‌بافتی و خون
۲. مبارزه با عفونت‌ها و ناهنجاری‌های سلولی
۳. تسهیل جذب چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی از سیستم گوارشی
سیستم لنفاوی از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
این سیستم از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که عبارت‌اند از:
۱. لاکتیل: «لاکتیل‌ها» (Lacteals) رگ‌های کوچکی هستند که جذب چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی را از روده امکان‌پذیر می‌کنند.
۲. عروق لنفاوی: روزانه حدود ۲ لیتر مایع از سیستم قلبی و عروقی وارد بافت‌های بدن می‌شود و از طریق عروق لنفاوی دوباره جمع‌آوری می‌شوند. عروق لنفاوی شبکه‌ای را به وجود می‌آورند که در سرتاسر بافت‌ها پخش شده است؛ اما مایع لنفاوی خلاف خون پمپاژ نمی‌شود و با نیروی انقباض عضلات وارد عروق لنفی می‌شود.
۳. مجرای لنفاوی: عملکرد «مجرای لنفاوی» (Lymphatic Duct) بازگرداندن مایع لنفاوی به گردش خون است.
۴. گره‌های لنفاوی: در قسمتی که عروق لنفاوی به یکدیگر می‌رسند، گره لنفاوی ایجاد می‌شود. اگرچه از بسیاری از آن‌ها با نام غده لنفاوی یاد می‌شود، عملکرد و ساختار آن‌ها به طور کلی با غده‌های سیستم درون‌ریز متفاوت است. درون هر گره لنفاوی سلول‌های ایمنی برای مبارزه به ارگانیسم‌های بیگانه مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها دسترسی پیدا می‌کنند.
۵. سایر بافت‌های لنفاوی: به جز بخش‌های ذکر شده اندام‌های مختلف دیگری نیز با سیستم لنفاوی مشارکت دارند و بخشی از بافت لنفاوی محسوب می‌شوند. این بخش‌ها عبارت‌اند از: لوزه‌ها، طحال، غده تیموس، مغز استخوان و کبد در دوران جنینی
غدد لنفاوی چیست؟
آنچه در عموم از آن به عنوان غده لنفاوی یاد می‌شود، در واقع حاصل به هم پیوستن تعداد زیادی از عروق لنفاوی در یک نقطه و نام دیگر آن «گره لنفاوی» (Lymphatic Nodes) است. هر گره لنفاوی ساختاری مانند کلیه دارد و از طریق عروق لنفاوی با دیگر گره‌ها مرتبط می‌شود. سیستم لنفاوی بدن را حدود ۶۰۰ گره لنفاوی تشکیل داده‌اند که بین عموم به غده لنفاوی معروف هستند؛ اگرچه ساختار، نقش و عملکرد غدد کاملا متفاوت است. از نظر ساختاری هر غده لنفاوی درون یک کپسول فیبری محصور شده است و از یک قشر بیرونی به نام کورتکس و ناحیه داخلی به نام مدولا تشکیل می‌شود. گره لنفاوی اولین مکانی است که سلول‌های سیستم ایمنی برای مقابله با میکروب‌ها و تولید پادتن در آن تجمع پیدا می‌کنند. اجزای تولید شده در سیستم ایمنی در نهایت می‌توانند از طریق مایع لنف وارد جریان خون شوند. از این نقطه به بعد آنتی‌بادی و سلول‌های سیستم ایمنی همراه با خون در کل بدن انتشار می‌یابند و با تکثیر پاتوژن‌ها در بافت‌های بدن و پیش‌روی عفونت مقابله می‌کنند.
غده‌های لنفاوی در کجای بدن قرار دارند؟
غده‌های لنفاوی یا همان گره‌های لنفاوی اندام‌های بیضی شکلی هستند که اگرچه در سرتاسر بدن گسترش یافته‌اند، اصلی‌ترین آن‌ها را می‌توان در نقاط خاصی از بدن یافت. در واقع اصلی‌ترین گره‌های لنفاوی که ممکن است افراد مشاهده یا احساس کنند، در این قسمت‌های بدن قرار دارند:
ــ زیر فک
ــ دو سمت گردن
ــ زیر بغل
ــ دو سمت کشاله ران
غدد لنفاوی دچار چه ناهنجاری‌هایی می‌شوند؟
به طور کلی غدد لنفاوی دچار سه نوع ناهنجاری اصلی می‌شوند که عبارت‌اند از:
۱. ماکروکیستیک: یک کیسه بزرگ و پر از مایع زیر پوست ایجاد می‌شود و پوست به رنگ قرمز یا کبود در می‌آید. این کیست‌ها شعاعی بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر دارند و اغلب روی گردن و گاهی در سینه، زیر بغل یا کشاله ران ایجاد می‌شوند.
۲. میکروکیستیک: در این نوع ناهنجاری لنفاوی گروهی از کیست‌های پر از مایع و کوچک تشکیل و همراه با رشد کودک بزرگ‌تر می‌شوند.
۳. ناهنجاری لنفاوی مرکب: ترکیبی از ناهنجاری‌های لنفاویِ میکروکیستیک و ماکروکیستیک است.
چرا غدد لنفاوی متورم می‌شوند؟
سیستم لنفاوی یک بخش مهم از سیستم ایمنی بدن است. سیستم ایمنی بدن با عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر می‌جنگد. سلول‌ها و مایعات جمع شده در غدد لنفاوی به جنگ علیه عفونت‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کنند و به همین دلیل ممکن است بزرگ شوند. غدد لنفاوی بزرگ شده غالباً در نزدیکی منشأ عفونت هستند و همین کمک می‌کند تا علت و محل عفونت مشخص شود. برای مثال ممکن است غدد لنفاوی پشت گردن نوزاد مبتلا به عفونت سر متورم شود یا غدد لنفاوی ملتهب در اطراف فک ممکن است نشانه وجود عفونت در دندان‌ها یا دهان باشد؛ اما التهاب غدد لنفاوی ممکن است بر غدد لنفاوی تمام بدن تأثیر بگذارد. این موضوع ممکن است در برخی بیماری‌های ویروسی مانند مون (مونوکلوئوز عفونی) یا آبله‌مرغان مشترک باشد. برخی از دلایل ابتلا به التهاب غدد لنفاوی عبارت‌اند از:
۱. عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
۲. عفونت غده لنفاوی یا گروه کوچکی از غدد
۳. سرطان البته علائم دیگر نیز غالباً وجود دارند
۴. واکنش‌های دارویی به برخی دارو‌ها مانند برخی آنتی بوتیک‌ها و دارو‌های تشنج مانند داروی ضد تشنج فنیتوئین و دارو‌های پیشگیری از مالاریا
۵. التهاب مفاصل و بسیاری از بیماری‌های مفصلی که بر کودکان اثر می‌گذارند
۶. اختلالات سیستم ایمنی همچون لوپوس، آرتریت روماتوئید، لنفوم و لوسمی
