«قهوه خانه» یک میراث فرهنگی است/ باید چند واحد «سیاه بازی» در دانشگاه به دانشجویان تدریس شود – اخبار سینمای ایران و جهان
سینماپرس: جواد انصافی، هنرمند پیشکسوت نمایش‌های ایرانی با ابراز تاسف از افول نمایش‌های سنتی ایران گفت: سال‌هاست از شهرداری خواسته‌ایم ساختمانی قدیمی به اجرای این نمایش‌ها اختصاص بدهد ولی این درخواست بی‌پاسخ مانده است.
به گزارش سینماپرس، نشست نقد و بررسی مستند «پیشینه قهوه‌خانه» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی مهدی حدادی زفره شامگاه شنبه ۲۷ مرداد با حضور سازندگان اثر و محمدتقی فهیم (منتقد سینما) توسط گروه سینمایی هنرو تجربه در پردیس سینمایی چارسو و با ابراز تاسف از کم‌توجهی به نمایش‌های سنتی کشورمان برگزار شد.
در این نشست، جواد انصافی هنرمند سینما، تئاتر و تلویزیون که در این فیلم حضور دارد، با اشاره به اینکه قهوه خانه یک میراث فرهنگی است، ادامه داد: نزدیک به ۱۲ سال است که ما به شهرداری، ارشاد و میراث فرهنگی پیشنهاد می‌دهیم که یکی از بناهای قدیمی را در همین مناطق تهران به مکانی برای اجرای نمایش‌های سنتی تبدیل کنید. چراکه مثلاً از محدوده انقلاب تا بازار و از آن سو نیز تا توحید حدود ۸۰ ساختمان قدیمی وجود دارد که یکی از آنها می‌تواند به مکانی برای میراث هنر ایرانی تبدیل شود. ما به شهرداری گفته‌ایم سالنی بسازید که مثلاً در محرم و صفر در آن تعزیه برپا شود و کنار آن سالن کوچکی برای خیمه شب بازی یا پرده‌خوانی تعریف شود و همینطور قهوه خانه بزرگ‌تری که در آن خوراک‌های ایرانی مثل دیزی، چلوکباب و غیره سرو شود تا اگر مسافری خارجی به این آمد، بتواند در چنین مکانی محیط و فرهنگ ایرانی را تجربه کند.
وی با ابراز تاسف از افول نمایش‌های سیاه‌بازی افزود: باید چند واحد سیاه بازی در دانشگاه به دانشجویان تدریس شود. حتی در دوره دبیرستان هم باید درسی در زمینه نمایش‌های ایرانی شادی‌آور تعریف شود و نیز باید کلاس‌های آزاد و جشنواره‌های مختلفی در این زمینه برگزار شود.
همچنین مهدی حدادی زفره تهیه‌کننده و کارگردان فیلم مستند «پیشینه قهوه‌خانه» با اشاره به ایده شکل‌گیری ساخت این مستند گفت: هدف از ساخت مستند «پیشینه قهوه‌خانه» در اصل در مورد تاریخچه قهوه‌خانه نبود، بلکه هدف ما در این فیلم تغییر نگاه جامعه به این پایگاه فرهنگی و هنری و احیای مجدد هنرهایی است که سابقا در قهوه‌خانه انجام می‌گرفت، مثل هنرهای تخت حوضی، نمایش‌های ایرانی مثل نقالی و شاهنامه بود.
وی ادامه داد: متاسفانه امروز به هر قهوه‌خانه‌ای که نگاه می‌کنید می‌بینید که دیگر نقالی صورت نمی‌گیرد و نقالی نیست. هدف ما از ساخت این فیلم این بود که یک تاریخچه را نشان دهیم تا مخاطبان بدانند که قهوه خانه آنچه که امروز می‌بینید، نیست. قهوه‌خانه در ابتدا یک پایگاه هنری بوده و به عنوان یک پایگاه هنری و فرهنگی شناخته می‌شده است، آنهم زمانی که تئاتر شهر یا تالار وحدتی نبوده و این قهوه‌خانه‌ها بودند که بار این مسئولیت فرهنگی را به دوش می‌کشیدند.
حدادی افزود: ما برای این فیلم تحقیقات و پژوهش خوبی انجام دادیم و امروز هم از مدیریت مرکز گسترش و گروه هنرو تجربه و همچنین سایت هاشور سپاسگذارم که فرصت اکران و نمایش این فیلم را فراهم کردند.
محمد تقی فهیم (منتقد سینما) با اشاره به اهمیت اجتماعی و فرهنگی قهوه‌خانه‌ها گفت: قهوه خانه پدیده‌ای است که یک دوره‌ای حتی وظیفه رسانه را بر عهده می‌گیرد، یعنی قهوه‌خانه‌ها کارکرد رسانه پیدا می‌کنند و محیطی می‌شوند برای تبادل افکار و برای ایجاد گفتمان و اینکه امروز کافه‌ها آمدند و جای قهوه خانه‌ها را گرفته‌اند، بی مفهوم نیست و اگر ما بخواهیم به تقابل با کافه‌ها برویم این تقابل با امری اجتناب ناپذیر خواهد بود. چرا که توسعه به همراه خودش اتفاقاتی را رقم می‌زند و کافه‌ها و مدل‌های غیر ایرانی به هر حال دستاورد توسعه امروز هستند. از همان دست که شهرنشینی، ساختمان سازی، خودروسازی ما و بسیاری از مسائل دیگر هم دستاورد همین توسعه است.
وی با اشاره به اهمیت فرم و ریتم در فیلم مستند گفت: باید در فیلم مستند یک وجه فُرمیک کار و تعادل بین مضمون و فرم باید رعایت شود، اگر همه چیزهایی که برای یک فیلم لازم است مثل موضوع، مضمون یا شعار وجود داشته باشد اما در گفتن و شکل بیان مورد توجه قرار نگیرد، اثر نمی تواند موفق شود. فیلم‌سازی و مستندسازی ما در وجه فرمی‌اش باید خودش را ارتقا دهد. ما این فیلم را برای آینده لازم داریم. آقای حدادی هم کاری کرده است که این فیلم به درد ما بخورد. این فیلم هم به درد ما می‌خورد اما ما باید از این فراتر برویم
وی ادامه داد: همچنین در مستندسازی کار و نقش تدوینگر بسیار مهم است و می‌توان او را به نوعی کارگردان دوم نامید و در واقع نباید رحم کند که اگر رحم کند در نمایش می‌بازد و آنقدر که فیلم باید برای تدوینگر مهم باشد، نباید هیچ کدام از اشخاص و کسانی که در فیلم حضور دارند برای تدوینگر مهم باشند.
میر سید احمد محیط طباطبایی کارشناس فرهنگی نیز طی سخنانی گفت: قهوه خانه متعلق به یک دوره تاریخی است و سیر و تحول خودش را در دوره‌های مختلف انجام داده و مهمترین پدیده قهوه‌خانه این نیست که در آن قهوه یا در دوره معاصر چای نوشیده می‌شده و یا نقالی و پرده خوانی و نقاشی عرضه می‌کردند یا حتی مکانی بوده که به صورت تخصصی گروه‌های اجتماعی به عنوان پاتوق در آن حضور پیدا می‌کردند و افراد جامعه می‌توانستند به آنها ارتباط برقرار کنند. بلکه قهوه خانه یک فضای شهری و مدنی است و امروز کافه ها که مکملی برای قهوه‌خانه هستند، نهادی است که بدون هیچ پیش شرطی افراد می‌توانند در آن وارد شوند.
وی ادامه داد: به نظر من مهمترین کاری که این فیلم انجام داده است، مطرح کردن دوباره موضوع قهوه خانه در فضای اجتماعی و فرهنگی ماست و اینکه چگونه می‌شود به قهوه‌خانه پرداخت و آن را به بهره‌برداری دوباره رساند.
کیان شاعری نیا، تدوینگر فیلم نیز در این نشست گفت: ما معمولاً با دو دوربین کار را ضبط می‌کردیم و وقتی پای تدوین رسیدیم، متوجه شدیم که دوربین دوم کمی مزاحم بحث‌های جدی کارشناسان کار است و ترجیح دادیم که خیلی بی‌رحمانه دوربین دوم و تصاویرشو حذف کنیم و با یک دوربین کار کنیم چون خیلی کارشناسی بود و به موضوعات دقیقی اشاره می‌کردند. ما می‌خواستیم فیلم ریتم آرامی داشته باشد و بیشتر بیننده متوجه مفهوم صحبت‌های کارشناسان باشد تا بیشتر متوجه موضوع شود چون خیلی خیلی دقیق صحبت شد.
رسول نجفیان هنرمند سینما، تئاتر و تلویزیون نیز با اشاره به حضور خود در این فیلم گفت : در اروپا بسیاری از هنرمندان چه نقاش و شاعر در کافه‌ها جمع می‌شدند و از یکدیگر انتقاد می‌کردند و این انتقاد به سازندگی می‌انجامید. امروز هم که در کشور ما، هنرهای معاصر در حال شکل‌گیری است، این هنر باید ریشه در گذشته داشته باشد. در نتیجه ما وظیفه داریم آنچه که از فرهنگ و هنر گذشته می‌دانیم را به جوانان‌مان نشان بدهیم.
سید علی آل داوود، پژوهشگر فرهنگی نیز با اشاره به نگارش کتابی درباره قهوه خانه ها در ۲۵ سال قبل گفت: قهوه خانه‌ها از روز تاسیس‌شان در زمان شاه طهماسب صفوی عملکرد اجتماعی داشتند یعنی مردمی که به آنجا می‌رفتند، پس از آنکه با یکدیگر گفتگو کرده و آشنا می‌شدند به گفتگوهای سیاسی و اجتماعی می‌پرداختند که همین امر باعث رونق قهوه‌خانه‌ها بود. شاه عباس و شاهان صفوی اگر گاهی قهوه خانه‌ها را می‌بستند به دلیل کارکرد اجتماعی و سیاسی قهوه خانه‌ها بود.
اکران انلاین مستند «پیشینه قهوه‌خانه» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی مهدی حدادی زفره در گروه سینمایی هنر و تجربه و سایت هاشور ادامه دارد.
