میکر (Maker) و تیکر (Taker) در بازار چه کسانی هستند؟
عبارات «بازارساز» و «بازارپذیر» یا همان «میکر» و «تیکر» برای هر کسی که از صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده کرده باشد آشناست. همان طور که می‌بینید، واژه «بازار» در هر دوی این عبارات مشترک است. ارزهای دیجیتال هم مانند هر دارایی دیگری نیازمند محیطی برای خریدوفروش هستند. به‌بیان دیگر، برای انجام معاملات ارزهای دیجیتال، به یک بازار اختصاصی احتیاج داریم که در حال حاضر، صرافی‌های ارز دیجیتال این بازار را در اختیار ما قرار می‌دهند.
امروزه صرافی‌های ارز دیجیتال انواع متنوعی دارند و خود به دو نوع متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می‌شوند. نحوه انجام معاملات و تکمیل سفارش‌ها در این صرافی‌ها با یکدیگر متفاوت است. انواع جدیدتر و غیرمتمرکز صرافی‌های ارز دیجیتال، برای انجام معاملات از یک نوآوری به نام «بازارساز خودکار» استفاده میکنند.
بیشتر بخوانید: بازارساز خودکار (AMM) چیست؟ آشنایی با قلب تپنده صرافی‌های غیرمتمرکز
نوآوری صرافی‌های غیرمتمرکز در دنیای ارزهای دیجیتال به‌شدت ارزشمند است؛ اما حقیقت این است که با وجود افزایش محبوبیت صرافی‌های غیرمتمرکز، هنوز هم بیشترین تعداد کاربران در صرافی‌های متمرکز فعالیت دارند چون امکانات و فرصت‌هایی که این صرافی‌ها ارائه میکنند، بسیار متنوع است و کارکردن با آنها، هنوز هم برای اغلب کاربران ساده‌تر است.
صرافی‌های متمرکز بر پایه مکانیسمی به نام «دفتر سفارشات» (Order Book) کار میکنند. نحوه کار این صرافی‌ها به این شکل است که ابتدا کاربران سفارش‌های خرید و فروش خود را (با ذکر مقدار و مبلغ پیشنهادی) در دفتر سفارشات ثبت میکنند. سپس موتور تطبیق خودکار صرافی، سفارشات خرید و فروش را بر اساس قیمت‌های پیشنهادی با یکدیگر تطبیق می‌دهد و از این طریق آنها را تکمیل می‌کند.
بنابراین در این صرافی‌ها، دو نوع کاربر وجود دارد: کاربری که سفارش خرید یا فروش را ثبت می‌کند و کاربری که این سفارش را برمی‌گزیند. دسته اول از کاربران را میکر (market maker) یا سفارش‌‌گذار می‌خوانند و دسته دوم، تیکر (market taker) یا سفارشبردار نامیده می‌شوند.
در حقیقت اگر در صرافی ارز دیجیتال سفارشی با قیمت متفاوت از بازار (سفارش Limit) ثبت کنید، به‌طوری که سفارش شما بلافاصله تکمیل نشود و به قسمت سفارشات در دست انجام برود، شما یک میکر هستید و در بیشتر صرافی‌ها از مزیت کارمزد برخوردار خواهید بود. از طرف دیگر، اگر در صرافی سفارشی با قیمت بازار (سفارش Market) ثبت کنید، به‌طوری که سفارش بلافاصله تکمیل شود و وارد دفتر معاملات نشود، شما یک تیکر هستید.
در این مقاله که به‌کمک مطلبی از آکادمی بایننس نوشته شده است، مفهوم میکر و تیکر را بررسی خواهیم کرد.
مروری بر سازوکار صرافی‌های ارز دیجیتال
صرافی‌ها در همه بازارها از جمله فارکس، اوراق بهادار یا ارزهای دیجیتال، جایی هستند که خریداران و فروشندگان به هم می‌رسند. اگر این نقاط تلاقی وجود نداشته باشند، افراد برای انجام معاملات خود مجبور می‌شوند در شبکه‌های اجتماعی یا جایی شبیه آن تبلیغ کنند. مثلاً اگر بخواهید بیت کوین خود را با اتریوم مبادله کنید، باید پیشنهاد خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنید و امیدوار باشید که شاید کسی پیدا شود و پیشنهاد شما را بپذیرد و حاضر به معامله شود.
صرافی‌های ارز دیجیتال این مشکل را برطرف کرده و محیطی نسبتاً امن را برای معاملات ارزهای دیجیتال فراهم کرده‌اند. با وجود صرافی‌های ارز دیجیتال دیگر نیازی نیست به‌دنبال طرف معامله بگردید و شخصی را پیدا کنید که مایل به خرید ارزهای دیجیتال شما یا فروش ارزهای دیجیتال خود باشد. در صرافی‌های ارز دیجیتال، کاربران بسیاری را پیدا میکنید که به‌دنبال انجام معامله هستند و به همین دلیل، معاملات شما در کمترین زمان ممکن و به‌راحتی انجام می‌شوند.
اگر تاکنون از صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده کرده باشید، احتمالاً بدون اطلاع خودتان در یکی از نقش‌های میکر (بازارساز) یا تیکر (بازارپذیر) قرار گرفته‌اید. حتی ممکن است در معاملات مختلف، هردوی این نقش‌ها را ایفا کرده باشید. معامله‌گران گاهی در یک بازار هم به‌عنوان میکر و هم به‌عنوان تیکر عمل میکنند.
میکرها و تیکرها عاملی اصلی حیات بسیاری از پلتفرم‌های معاملاتی هستند و نبود یا کمبود آن‌هاست که صرافی‌های قدرتمند را از صرافی‌های ضعیف متمایز می‌کند. همان طور که اشاره کردیم، در این مقاله در مورد مفهوم میکر و تیکر صحبت خواهیم کرد؛ اما پیش از آن، بهتر است یک ویژگی اساسی صرافی‌های ارز دیجیتال و دارایی‌های دیجیتال را بررسی کنیم که حتماً نام آن را خیلی شنیده‌اید: نقدینگی.
نقدینگی چیست؟
وقتی می‌گوییم مثلاً فلان دارایی نقدینگی دارد یا یک دارایی دیگر نقدینگی ندارد، منظورمان چیست؟ نقدینگی به این معناست که یک دارایی را تا چه اندازه آسان و سریع می‌توان فروخت. هرچقدر که یک دارایی نقدینگی بالاتری داشته باشد یا به‌بیان دیگر «نقدشونده‌تر» باشد، فروش و تبدیل آن به پول نقد یا هر دارایی دیگری راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود.
یک اونس طلا یک دارایی با نقدینگی بالاست، یا به‌بیان دیگر، یک دارایی «نقدشونده» است؛ چراکه در مدت‌زمان کوتاهی می‌توان آن را به‌راحتی به پول نقد تبدیل کرد. در مقابل، دارایی‌های مانند املاک و مستغلات نسبت به طلا نقدشوندگی پایین‌تری دارند یا به‌عبارتی «نقدناشونده» هستند؛ چراکه زمان بیشتری برای فروش آنها لازم است. نقدینگی بازار هم تقریباً چیزی شبیه به همین موضوع است.
بازار دارای نقدینگی، بازاری است که در آن می‌توانید دارایی‌ها را به‌راحتی و با قیمتی منصفانه خریدوفروش کنید. در چنین بازاری، تقاضا برای خرید دارایی موردنظر بالاست و میزان عرضه آن نیز از سوی کسانی که قصد فروش دارند بسیار زیاد است.
وقتی حجم فعالیت در یک بازار تا این اندازه بالا باشد، بالاترین قیمت پیشنهادی برای فروش و پایین‌ترین قیمت پیشنهادی برای خرید در محدوده‌ای نزدیک به هم خواهند بود؛ یعنی جایی که خریداران و فروشندگان به یک نقطه مشترک می‌رسند. در نتیجه، تفاوت بین بالاترین پیشنهاد خرید و کمترین پیشنهاد فروش بسیار کم خواهد بود. این تفاوت قیمت پیشنهادی برای خرید و فروش را «شکاف قیمت پیشنهادی خریدوفروش» می‌نامند.
در مقابل، یک بازار با نقدینگی پایین هیچ‌یک از این خصوصیات را ندارد. اگر بخواهید یک دارایی را در چنین بازاری بفروشید، در فروش آن با قیمت مناسب مشکل خواهید داشت؛ زیرا تقاضای زیادی برای آن وجود ندارد. در نتیجه، شکاف قیمت پیشنهادی خریدوفروش در بازارهای با نقدینگی پایین، معمولاً بسیار زیاد است.
اکنون که با مفهوم نقدینگی آشنا شدیم، سراغ بررسی دو مفهوم بازارساز و بازارپذیر می‌رویم.
میکر (بازارساز) و تیکر (بازارپذیر)
همان طور که گفته شد، به‌طور کلی میکر کسی است که یک سفارش خرید یا فروش را ایجاد می‌کند و از این طریق زمینه را برای انجام یک معامله فراهم می‌آورد. تیکر نیز کسی است که آن سفارش را با معیارهای موردنظر خود مناسب دیده و آن را می‌پذیرد تا معامله انجام شود. معامله‌گرانی که در یک صرافی فعالیت میکنند، یکی از این نقش‌ها را برعهده دارند. البته گاهی ممکن است یک معامله‌گر هم بازارساز باشد و هم بازارپذیر.
میکر یا سفارش‌‌گذار کیست؟
صرافی‌ها معمولاً قیمت یک دارایی را بر اساس آخرین سفارش‌های تکمیل‌شده در دفتر سفارشات تعیین میکنند. دفتر سفارشات جایی است که همه پیشنهادهای خریدوفروش از سوی کاربران در آن ثبت می‌شود.
یک سفارش در واقع دستورالعملی است که می‌تواند چیزی شبیه به این باشد: «۲ واحد بیت کوین را در قیمت ۴۵,۰۰۰ دلار بفروش». این سفارش در دفتر سفارشات ثبت می‌شود و هر زمان که خریداری حاضر شد بیت کوین را به قیمت ۴۵٬۰۰۰ دلار بخرد، سفارش انجام می‌شود. بعد از این معامله، قیمت بیت کوین در آن صرافی ۴۵٬۰۰۰ دلار خواهد بود (تا زمانی که معامله بعدی با قیمت دیگری انجام شود).
مثالی که در بالا بیان شد، نمونه‌ای از یک «سفارش محدود (Limit Order)» است. سفارش‌های محدود، سفارش‌هایی هستند که شرایط خاصی برای تحقق آنها قید می‌شود. به‌عنوان مثال، در زمان نگارش این مقاله قیمت بیت کوین کمی بیشتر از ۳۹,۰۰۰ دلار است و وقتی شما سفارشی را برای فروش بیت کوین در قیمت ۴۵,۰۰۰ دلار ثبت میکنید، در واقع شرطی را قید کرده‌اید که هنوز برآورده نشده است.
در مقابل این نوع از سفارش، «سفارش‌های بازار (market order)» وجود دارند که شرط خاصی برای آنها قید نمی‌شود و تقریباً بلافاصله پس از ثبت سفارش (با اولین قیمت در دسترس) اجرا می‌شوند. به‌عنوان مثال وقتی که شما برای خرید ۲ بیت کوین سفارش بازار ثبت میکنید، به صرافی اجازه می‌دهید تا از میان پایین‌ترین سفارش‌های محدود فروش، ۲ بیت کوین برایتان بخرد.
میکرها کاربرانی هستند که «سفارش‌های محدود» را در هم در حوزه خرید و هم در حوزه فروش در دفتر سفارشات صرافی‌ها ثبت میکنند و از این طریق، نقدینگی صرافی را بالا می‌برند. آنها با این کار خود در واقع «بازار خریدوفروش» را برای صرافی «ایجاد» میکنند و سرعت و سهولت انجام معاملات در صرافی را افزایش می‌دهند.
معمولاً معامله‌گران بزرگ و مؤسسات (مانند آن‌هایی که تخصصشان انجام معاملات با حجم بالاست) نقش میکر را بر عهده می‌گیرند؛ اما معامله‌گران کوچک هم می‌توانند به‌راحتی با ثبت سفارش‌های محدود، نقش میکر را ایفا کنند.
تیکر یا سفارشبردار کیست؟
نقش تیکر یا سفارشبردار دقیقاً عکس میکر است.
تیکرها کسانی هستند که «سفارش‌های بازار» را در صرافی ثبت میکنند و در کمترین زمان و با اولین قیمت در دسترس، سفارش خود را به انجام می‌رسانند. آنها در حقیقت از سفارش‌های محدودی که میکرها پیشتر ثبت کرده بودند برای انجام معامله خود استفاده میکنند.
بنابراین اتفاقی که می‌افتد این‌گونه است: میکرها با قراردادن یک سفارش محدود در دفتر سفارشات، نقدینگی صرافی را افزایش می‌دهند؛ چراکه خریدوفروش را برای کاربران آسان‌تر میکنند. از سوی دیگر، تیکرها از طریق یک سفارش بازار که پیشتر توضیح دادیم، بخشی از این نقدینگی را برداشت میکنند. تیکرها با این کار سفارش‌های موجود در دفتر سفارشات را بلافاصله تکمیل میکنند.
اگر قبلاً در صرافی‌های ارز دیجیتال سفارش بازار (Market Order) ثبت کرده‌اید یا خریدوفروش فوری انجام داده‌اید، باید گفت که در نقش یک تیکر یا سفارشبردار عمل کرده‌اید و اگر از سفارش‌های محدود (limit orders) استفاده کرده‌اید، در نقش میکر ظاهر شده‌اید.
البته توجه به این نکته ضروری است که برخی از صرافی‌ها (عموماً صرافی‌های کمتر شناخته‌شده و با نقدینگی اندک)، از قابلیت «سفارش بازار» استفاده نمی‌کنند و فقط امکان ثبت «سفارش‌های محدود» را دارند. اگر در این صرافی‌ها معامله میکنید، حتماً باید یک سفارش محدود ثبت کنید؛ اما با این وجود باز هم می‌توانید تیکر باشید. نکته اینجاست که اگر سفارش شما تکمیل‌کننده سفارش محدود دیگری باشد، شما تیکر هستید.
کارمزد میکر و تیکر در صرافی‌ها
صرافی‌ها بخش قابل‌توجهی از درآمد خود را با دریافت کارمزد از معاملاتی که میان کاربران انجام می‌شود کسب میکنند. یعنی هر بار که سفارش شما انجام می‌شود، مقدار کمی از آن را بابت کارمزد پرداخت میکنید؛ اما مقدار کارمزد در صرافی‌های گوناگون متفاوت است و به حجم سفارش و نقش شما در آن معامله هم بستگی دارد.
معمولاً میکرها در صرافی‌های ارز دیجیتال مشمول نوعی تخفیف می‌شوند؛ زیرا به تأمین نقدینگی صرافی کمک میکنند. بالابودنِ نقدینگی برای صرافی‌ها ویژگی بسیار حیاتی و مثبتی است. زیرا معامله در یک صرافی با نقدینگی بالا، نسبت به جایی که نقدینگی کمتری دارد، برای معامله‌گران جذاب‌تر، سریع‌تر و ساده‌تر است.
بنابراین منطقی است که صرافی‌ها از میکرها استقبال کنند و کارمزد کمتری را برای آنها در نظر بگیرند. در مقابل، تیکرها در بسیاری از موارد کارمزد بالاتری نسبت به میکرها پرداخت میکنند؛ زیرا نقدینگی از سوی آنها تأمین نمی‌شود.
البته برای اغلب کاربران ایرانی که در صرافی‌های خارجی احراز هویت نشده‌اند و با سطح کاربری پایه فعالیت میکنند، کارمزد میکر و تیکر تفاوتی ندارد. به‌عنوان مثال در تصویر زیر، نرخ کارمزد معاملات در صرافی بایننس را مشاهده میکنید که در سطح کاربری پایه (VIP0) برای میکر و تیکر، ۰.۱ درصد از ارزش کل معامله است.
نرخ کارمزد صراف بایننس در بازار آنی (Spot)
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش کردیم مفهوم میکر و تیکر را در صرافی‌های ارز دیجیتال توضیح دهیم و نقش آنها را در این صرافی‌ها بررسی کنیم. با مطالعه این مقاله حتماً متوجه شده‌اید که وجود میکر و تیکر در صرافی‌هایی تعریف می‌شود که از دفتر سفارشات استفاده میکنند؛ وقتی می‌گوییم صرافی‌هایی که از دفتر سفارشات استفاده میکنند، یعنی تقریباً همه صرافی‌های متمرکز معروفی که می‌شناسیم، به‌علاوه تعداد محدودی از صرافی‌های غیرمتمرکز.
تعداد میکرها و تیکرها یکی از عواملی است که حجم معاملات یک صرافی را مشخص می‌کند و هرچه اعتبار یک صرافی بیشتر باشد، تعداد میکرها و تیکرهای آن هم بیشتر خواهد بود.
می‌دانید که همه فرایندی که در صرافی‌های ارز دیجیتال طی می‌شود اینترنتی و آنلاین است. از همین رو، مفهوم «اعتبار» برای این صرافی‌ها بسیار اهمیت دارد و میزان قابل‌اعتمادبودن آنها را مشخص می‌کند. بنابراین دفعه بعدی که قصد داشتید از یک صرافی جدید استفاده کنید و آن را اعتبارسنجی کنید، بد نیست نگاهی به دفتر سفارشات آن بیندازید و تعداد و تنوع سفارش‌های آن را بررسی کنید.
