هارد کپ (Hard Cap) چیست؟ آیا می‌توان عرضه محدود بیت کوین را تغییر داد؟
بیت کوین ارز دیجیتالی است که پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ و با هدف ایجاد انقلابی در سیستم پولی جهان به‌وجود آمد. ساتوشی ناکاموتو نام مستعار فرد یا گروهی است که این فناوری را در ژانویه۲۰۰۹ ایجاد کرد و هویت اصلی‌اش همچنان نامشخص است.
برخلاف ارزهای فیات، بیت کوین با استفاده از سیستم غیرمتمرکزی به نام بلاک چین ایجاد، توزیع، معامله و ذخیره می‌شود و هیچ بانک یا دولتی آن را منتشر یا پشتیبانی نمی‌کند. این ارز دیجیتال با آنکه در بیشتر نقاط جهان به‌عنوان ارز قانونی شناخته نشده است، محبوبیت زیادی دارد و به‌دنبال آن صدها ارز دیجیتال دیگر با عنوان «آلت کوین» ایجاد شده‌اند.
هم‌اکنون، بیت کوین بزرگ‌ترین ارز دیجیتال بازار محسوب می‌شود و تاریخ آن به‌عنوان ابرازی برای ذخیره ارزش، بسیار پرتلاطم بوده و در طول عمر نسبتاً کوتاهش، چندین چرخه رونق و رکود را پشت‌سر گذاشته است.
برخی از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین تعداد محدودی دارند. عرضه بیت کوین به ۲۱میلیون واحد محدود شده است. بیت کوین کش، دش، لایت کوین، زی کش، سولانا و اولنچ ازجمله ارزهای دیجیتالی هستند که محدودیت عرضه میلیونی دارند و کاردانو، الگورند، یونی سواپ، چین لینک، و آیوتا نیز جزو ارزهای دیجیتالی هستند که محدودیت عرضه‌شان میلیاردی است. در‌مقابل، ارزهای دیجیتالی مانند اتریوم و دوج کوین و مونرو قرار دارند که چنین محدودیتی ندارد.
محدودیت عرضه بیت کوین به‌دلیل ویژگی خاصی به نام «هارد کپ» (Hardcap) است. هارد کپ پارامتری است که در کد یک بلاک چین مشخص شده است تا سقف عرضه یک ارز دیجیتال را تعیین کند. در این مقاله، درباره هارد کپ و دلایل اهمیت آن صحبت و هارد کپ بیت کوین را بررسی می‌کنیم. پس تا پایان با ما همراه باشید.
هارد کپ چیست؟
هارد کپ پارامتری است که وب‌سایت‌های تحلیلی ارز دیجیتال و جامعه به‌دقت آن را رصد می‌کنند. هاردکپ محدودیتی است که در کد یک بلاک چین برای حداکثر عرضه مطلق یک ارز دیجیتال تعیین شده است. این پارامتر از تولید واحدهای بیشتر یک ارز دیجیتال جلوگیری می‌کند.
تعیین هارد کپ اثرهای مثبتی دارد؛ چراکه موجب کمیاب‌شدن و به‌دنبال آن افزایش ارزش توکن می‌شود. برای مثال، ساتوشی ناکاموتو از ابتدا هارد کپ ۲۱میلیون‌واحدی را برای بیت کوین تعیین کرده و این یکی از دلایل ارزشمندبودن بیت کوین است.
وجود هارد کپ به‌نوعی به «کمیابی مطلق» منجر می‌شود. کمیابی مطلق به عرضه ثابت و محدود یک کالا اشاره می‌کند. در این صورت، هنگام افزایش تقاضا برای یک کالا، هیچ عرضه اضافه‌ای برای پاسخ به این تقاضای بیشتر وجود ندارد. بنابراین، صرف‌نظر از رشد در تقاضا، شما نمی‌توانید تولید بیشتری داشته باشید و قیمت، تنها خروجی‌ای است که می‌تواند تغییر کند.
این موضوع درباره بیت کوین هم صادق است. نرخ انتشار بیت کوین و عرضه آن صرف‌نظر از اینکه چقدر انرژی برای استخراجش صرف می‌شود، ثابت است. با‌این‌حال برای دورزدن این محدودیت، یک ارز دیجیتال باید مشخصات اولیه خود را تغییر دهد و به‌واسطه آن خود را دوباره اختراع کند.
این در حالی است که بسیاری از دارایی‌های دیگر کمیابی مطلق ندارند. به‌عنوان مثال، محدودیت عرضه طلا به منابع طلای موجود در طبیعت مربوط نیست؛ بلکه این فلز گران‌بها ازنظر انرژی موردنیاز برای استخراج آن کمیاب است. اگر به همه انسان‌ها یک بیل بدهیم و از آنان بخواهیم شروع به حفاری کنند، طلای زیادی به بازار سرازیر می‌شود و قیمت را کاهش می‌دهد.
هارد کپ در عرضه اولیه سکه (ICO)
درادامه مقاله، باید اشاره کنیم که هارد کپ کاربرد دیگری هم دارد و آن در عرضه اولیه سکه یا همان ICO است. در عرضه اولیه سکه، اصطلاح هارد کپ به تعداد توکن‌هایی اشاره می‌کند که می‌توانند فروخته شوند. به‌‌عبارت‌دیگر، هارد کپ یک ICO حداکثر سرمایه‌ای است که تیم توسعه می‌خواهد در ازای توکن‌های خود طی مراحل اولیه تأمین مالی جذب کند.
بنابراین، اگر در کمپین جذب سرمایه یک عرضه اولیه به محدوده هارد کپ برسیم، توکن‌ها برای آن دور خاص فروخته‌شده در نظر گرفته می‌شوند. این یعنی هدف حداکثری این عرضه اولیه محقق شده است و توسعه‌دهندگان سرمایه بیشتری را در ازای توکن‌های پروژه دریافت نمی‌کنند.
تصمیم‌گیری درباره میزان هاردکپ کاملاً برعهده تیم توسعه است. آنان می‌توانند با درنظرگرفتن توازن بین تعداد زیاد اهداف جذب سرمایه و کمیابی اقتصادی توکن‌های مرتبط و ارزش درک‌شده آن‌ها، درباره هارد کپ تصمیم‌گیری کنند.
با‌توجه‌به آنچه گفته شد، حتماً متوجه شده‌اید که اصطلاح «هاردکپ» تا حدودی بحث‌برانگیز است. برخی منابع برای ایجاد تمایز، هارد کپ را فقط برای اشاره به سقف عرضه اولیه به‌کار می‌برند و برای حداکثر تعداد واحدهای موجود یک ارز دیجیتال، از اصطلاح «سقف عرضه» (Maximum Supply) استفاده می‌کنند؛ اما حقیقت این است که هارد کپ می‌تواند برای هر دو مورد کاربرد داشته باشد و استفاده از هارد کپ برای حداکثر تعداد واحدهای موجود یک ارز دیجیتال به‌هیچ‌وجه اشتباه نیست.
سافت‌کپ چیست و چه تفاوتی با هارد کپ دارد؟
در‌حالی‌که هارد کپ حداکثر تعداد توکن‌هایی را مشخص می‌کند که می‌توان در یک عرضه اولیه سکه فروخت، سافت‌کپ به حداقل سرمایه لازم برای آغاز توسعه پروژه‌ای خاص اشاره می‌کند.
هاردکپ معمولاً بهطور درخورتوجهی بیشتر از سافت‌کپ است؛ چراکه نشان‌دهنده هدف نهایی سرمایه‌گذاری است تا هدفی حداقلی که دست‌یافتن به آن امکان‌پذیر است.
در برخی مواقع، اگر یک تیم نتواند فراتر از محدوده سافت‌کپ سرمایه جذب کند، منابع مالی جمع‌آوری‌شده را به سرمایه‌گذاران آن باز می‌گرداند؛ ولی برخی دیگر با پولی که به‌‌دست آورده‌اند، به توسعه پروژه ادامه می‌دهند. همچنین، بد نیست اشاره کنیم که سافت‌کپ‌ها معمولاً مقدار دقیقی نیستند؛ بلکه ایده‌ای کلی از مبلغی هستند که هر استارت‌آپ ارز دیجیتال انتظار دارد برای پروژه خود جذب کند. این کار معمولاً اقدام مثبتی برای تیم‌ها تلقی می‌شود تا سرمایه‌گذاران را از دلایل نیاز به این مبلغ و موارد استفاده آن آگاه کنند.
تحلیل معیارهای عرضه اولیه سکه مانند سافت‌کپ راهی برای سنجش تجربه یک تیم و درک کاری است که آن‌ها تلاش می‌کنند انجام دهند. برای مثال، سرمایه‌گذاران باید دربرابر مقادیر سافت‌کپ که به‌صورت غیرعادی بالا یا پایین هستند، محتاط باشند؛ چراکه بی‌تجربگی تیم را نشان می‌دهند یا هشداری درباره قانونی‌بودن آن هستند. علاوه‌براین، سافت‌کپ‌هایی که به‌خوبی تعریف و بهطور مناسب توجیه شده‌اند، تجربه و قانونی‌بودن تیم را نشان می‌دهند. با‌این‌حال، تعیین سافت‌کپ اقدامی ضروری نیست و بسیاری از تیم‌ها هستند که بدون تعریف سافت‌کپ سرمایه جمع کرده‌اند.
چرا ارزهای دیجیتال هارد کپ دارند؟
داشتن هارد کپ مناسب برای ارزهای دیجیتال مفید است؛ چون به کمیابی توکن‌های پروژه منجر می‌شود. اولین ارز دیجیتال جهان، یعنی بیت کوین، ارزشمند است؛ چون عرضه آن محدود است و فقط ۲۱میلیون واحد استخراج می‌شود. یکی از اصول اولیه اقتصاد این است که هرچه عرضه محصولی بیشتر از تقاضا برایش باشد، ارزش آن کمتر می‌شود و برعکس. هر پروژه‌ای که تلاش می‌کند مانند بیت کوین هارد کپ مشخصی داشته باشد، باید اصول عرضه و تقاضای مشابهی را دنبال کند.
همچنین، داشتن هارد کپ برای ICOها مفید است؛ چون نقشه‌راه آن‌ها را مشخص می‌کند. در‌نهایت، تیم باید تعیین کند سرمایه جذب‌شده چگونه استفاده خواهد شد؛ چراکه نمونه‌هایی وجود داشته است که در آن، برخی طرح‌ها به‌دلیل آنکه هارد کپ تعیین نکرده‌اند، بیش از حد انتظار سرمایه جذب کرده‌اند.
آیا می‌توان عرضه محدود بیت کوین را تغییر داد؟
حقیقت این است که تغییر هارد کپ بیت کوین غیرممکن نیست. بیت کوین ارز دیجیتال غیرمتمرکز و مبتنی‌بر بلاک چین است و تغییرات جدید در‌صورتی در آن اجراشدنی هستند که به اجماع بیش از ۵۰درصد اعضا برسند.
این یکی از انتقادهایی است که مخالفان بیت کوین به آن وارد می‌کنند. آنان می‌گویند به‌دلیل آنکه بیت کوین صرفاً یک نرم‌افزار است، قوانین شبکه آن را می‌توان به‌راحتی تغییر داد. همچنین، از‌آن‌جا‌که تعداد بیت کوین‌های جدید ایجادشده در هر بلاک به‌دلیل هاوینگ هر چهار سال یک بار کاهش می‌یابد و در‌نهایت به صفر می‌رسد، ماینرها برای اینکه جریان درآمد خود را حفظ کنند، عرضه بیت کوین را به فراتر از ۲۱میلیون واحد افزایش خواهند داد.
ازنظر تئوری، تغییر حداکثر عرضه دست‌یافتنی است و چندین نهاد باید با یکدیگر کار کنند تا حداکثر عرضه بیت کوین را تغییر دهند. ابتدا توسعه‌دهندگان باید پیشنهاد تغییر را مطرح کنند و سپس کدنویسی آن را برای پیاده‌سازی انجام دهند. به‌دنبال آن بحثی عمومی در این زمینه شکل خواهد گرفت که قطعاً پرسروصدا خواهد بود. توسعه‌دهندگان باید پیش از آنکه چنین تغییراتی را در بیت کوین کور (Bitcoin Core) یا همان کلاینت بیت کوین ایجاد کنند، روی آن توافق کنند.
سپس، جامعه باید روی یک مسیر فعال‌سازی توافق کند تا اطمینان حاصل شود که شبکه کاملاً بر‌اساس مجموعه قوانین جدید تغییر می‌کند. برای مثال، تغییر حداکثر عرضه مستلزم ایجاد هاردفورکی است که نیاز دارد تمام نودهای شبکه تغییرات را بپذیرند و دوباره راه‌اندازی شوند.
ماینرها و نودها می‌توانند حمایتشان را از این تغییر به‌عنوان بخشی از مسیر فعال‌سازی اعلام کنند و پس از آنکه اغلب شبکه حمایت خود را نشان دادند، تغییر می‌تواند اعمال شود. در‌صورت نپذیرفتن تغییرات، نودها و ماینرها یک فورک اقلیت را اجرا می‌کنند و با حفظ شبکه بیت کوین اصلی، این دو شبکه برای سهم بازار و هش ریت رقابت می‌کنند.
بنابراین، متوجه شدیم که تغییر هارد کپ بیت کوین ازنظر تئوری ممکن است و ظاهر ماجرا هم این است که ماینرها وسوسه می‌شوند حداکثر عرضه را تغییر دهند و بیت کوین‌های جدیدی تولید کنند؛ اما دلایلی وجود دارند که ثابت می‌کنند این کار ازنظر عملی منطقی نیست و اتفاق نخواهد افتاد.
چرا عرضه محدود بیت کوین تغییر نخواهد کرد؟
بیت کوین ساختار تشویقی و سازوکار حاکمیتی خاصی دارد که از تغییر هارد کپ جلوگیری می‌کند. محتمل‌نبودن تغییر هارد کپ بیت کوین را می‌توان از دو جنبه «انگیزه‌ها» و «حاکمیت بیت کوین» بررسی کرد.
انگیزه‌ها
ماینرها افرادی هستند که بیشترین انگیزه را برای تغییر هارد کپ بیت کوین دارند. تغییر هارد کپ بیت کوین می‌تواند درآمد ماینرها را برای مدت کوتاهی افزایش دهد؛ اما این کار یکی از دلایل اصلی سرمایه‌گذاری در بیت کوین، یعنی کمیاب‌بودن آن را بی‌اثر می‌کند. دلیل جذابیت بیت کوین برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، عرضه پیش‌بینی‌شدنی و ثابت آن است و حذف محرک بنیادی ارزش بیت کوین به‌نفع ماینرها نیست.
اگرچه این تغییر درآمد ماینرها را در واحد بیت کوین افزایش می‌دهد، موجب سقوط فاجعه‌بار و پایدار قیمت می‌شود و درنتیجه، ارزش درآمد ماینرها در واحد ارز فیات را کاهش می‌دهد. ماینرها بابت درآمد فیات خود بیشتر از درآمد بیت کوینی نگران هستند؛ چون در عمل تمام هزینه‌های حقوق و تجهیزات و قبض‌های انرژی را با ارز فیات پرداخت می‌کنند. پس اگر قیمت بیت کوین سقوط کند، ماینرها پول خود را از دست می‌دهند.
حاکمیت بیت کوین
تجربه نشان داده است که اعمال تغییرات و به‌ویژه تغییرات بنیادین در بیت کوین معمولاً موفقیت‌آمیز نیست؛ چراکه قانع‌کردن ده‌هاهزار نود برای موافقت با این تغییرات دشوار است. بسیاری از اعضا و نودهای بیت کوین هستند که تنها انگیزه‌های مالی را در نظر نمی‌گیرند و پایبندی به ارزش‌های بیت کوین برایشان مهم‌تر است.
در سال ۲۰۱۷ با هدف تلاش برای افزایش مقیاس‌پذیری بیت کوین، نظریه برداشتن محدودیت اندازه بلاک بیت کوین مطرح شد؛ اما نودها و کاربران دربرابر اعمال این تغییر مقاومت و ماینرها را مجبور کردند که روش دیگری را برای مقیاس‌پذیری انتخاب کنند.
در‌حالی‌که بسیاری از نودها آخرین نسخه بیت کوین کور را اجرا می‌کنند، برخی از آن‌ها هنوز از نسخه‌های قدیمی‌تر استفاده می‌کنند. اگرچه تغییر کد منبع بیت کوین کور ساده است، متقاعدکردن ده‌هاهزار نود برای اجرای این تغییرات بسیار دشوارتر است.
جمع‌بندی
برخی از ارزهای دیجیتال ازجمله بیت کوین به میزان محدودی عرضه می‌شوند. به این محدودیت هارد کپ گفته می‌شود. داشتن هارد کپ برای ارز دیجیتال مزایای زیادی دارد؛ اما مهم‌ترین مزیت آن این است که با محدودکردن عرضه، باعث کمیابی دارایی و درنتیجه، افزایش ارزش آن می‌شود.
بیت کوین ازجمله ارزهای دیجیتالی است که هارد کپ دارد. برخی معتقدند که پس از استخراج تمام بیت کوین‌ها، ماینرهای بیت کوین ممکن است کد منبع آن را تغییر دهند و هارد کپ آن را حذف یا جابه‌جا کنند؛ اما در مقاله حاضر، اشاره کردیم که این کار به دو دلیل نامحتمل به‌نظر می‌رسد:
۱. این کار ارزش بیت کوین را کاهش می‌دهد و با اینکه درآمد ماینرها را در واحد بیت کوین افزایش می‌دهد، به کاهش ارزش درآمد آنان در واحد ارز فیات منجر می‌شود؛ ۲. متقاعدکردن بیش از ۵۰درصد نودهای بیت کوین برای موافقت با چنین تغییری بسیار دشوار است.
مدیریت عرضه و تقاضا همواره یکی از اصول بنیادین اقتصادی بوده است که نقش مهمی را در تعیین ارزش دارایی‌ها ایفا می‌کند. هنگام بررسی پروژه‌های جدید و تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری، هارد کپ یکی از معیارهایی است که می‌توان به آن توجه کرد.
