همه چیز درباره «اختلالات عصبی رشد»
فرارو- اختلالات عصبی رشدی، اختلالاتی هستند که در آن ها، روند رشد مغز و دستگاه اعصاب مرکزی به درستی طی نمی‌شود. مغز بخش متفکر و هدایت کننده اندام‌های بدن است با اختلال در این بخش کارکردهای فرد تحت تاثیر قرار می‌گیرد
به گزارش فرارو، دستگاه اعصاب مرکزی نیز نقش هدایت و انتقال دستور از مغز به اندام‌های بدن را دارد. اختلالات عصبی رشدی با ایجاد نقص در این دو بخش بر هیجان، توانایی یادگیری، رشد فرد، و حافظه اثر مخرب دارند.
این اختلال، عموما در اوایل دوره رشد و با نقایص رشدی مشخص می‌گردند که سبب تخریب کارکردهای شخصی، تحصیلی، یا شغلی می‌شوند. گستره آن از یک محدودیت بسیار اختصاصی یادگیری شروع و به نقایص کلی مهارت‌های اجتماعی یا هوشی ختم می‌شود.
انواع اختلال عصبی – رشدی:
۱- اختلال یادگیری خاص
اختلال یادگیری در مجموع اختلالاتی را بیان می‌کند که مربوط به یک توانایی خاص مانند خواندن، نوشتن و ریاضیات است. کودکان دارای این اختلال مهارت‌های یادگیری شان، بسیار پایین‌تر از توانایی است که باید با توجه به سطح هوشی و سن خود داشته باشند. این کودکان در تنظیم و هماهنگی اطلاعات، حافظه و توجه خود نقص دارند. اختلالات یادگیری خاص به چند سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
اختلال نوشتن یا دیسگرافیا: پایین بودن مهارت‌های نوشتن فرد
اختلال خواندن یا دیسلکسیا: مشکل در درست خواندن یا سریع خواندن
اختلال یادگیری ریاضی یا دیسکلکولیا: پایین بودن توانایی انجام اعمال ریاضی
این اختلال ریشه زیستی داشته و علایم شالوده‌ای از تعاملات عوامل ژنتیک و عوامل محیطی هستند. مشکلات موجود در مهارت‌های تحصیلی شدید بوده و از نظر کمی، از آن چه برای سن تقویمی فرد انتظار می‌رود کمتر است.
۲-اختلال‌های حرکتی
اختلال هماهنگی حرکتی رشدی: این کودکان در واقع در هماهنگی حرکات خود دچار مشکل‌اند و ضعف دارند. این‌عدم هماهنگی در حرکات کودک با توجه به سن او پایین‌تر از حد انتظار است.
اختلال حرکات کلیشه ای: عبارت است از انجام حرکاتی تکراری، بی‌هدف و بدون انگیزه مثل تکان دادن پاها به جلو و عقب. فرد برای انجام این کارها یک اجبار درونی احساس می‌کند در صورتی که هیچ کاربرد و سودی برای فرد ندارد.
اختلالات تیک: تیک‌ها حرکات ناگهانی، سریع و مکرر است که در فرد رخ می‌دهد و خود فرد هیچ کنترلی بر آن‌ها ندارد. اختلالات تیک به سه نوع تیک حرکتی، تیک صوتی و اختلال توره تقسیم می‌شوند.
ویژگی اصلی این اختلال که ممکن است از اوایل شیرخوارگی خود رانشان می‌دهد، پایین بودن سطح انجام مهارت‌های حرکتی، انجام و تکرار حرکات بی‌فایده است.
۳- کم توانی ذهنی (اختلال رشدی هوش)
ویژگی اصلی این اختلال که سن بروز آن در دوره رشد و بستگی به علت و شدت اختلال دارد، نقصان کارکرد انطباقی و هوشی فرد در حوزه‌های عملی، اجتماعی، و مفهومی است. این نقصان و تخریب عملکرد روزانه فرد در مقایسه با همتایانی است که از نظر سن، جنس و وضعیت اجتماعی فرهنگی با آن‌ها مطابقت دارند. قضاوت اجتماعی، مدیریت رفتار فردی، هیجانات یا رفتار بین فردی، انگیزه تحصیلی یا شغلی دچار مشکل می‌باشد که به سه گروه تقسیم می‌شود:
معلولیت ذهنی: معلولیت ذهنی اختلالی است که فرد در طول دوره رشدی خود دچار نقص‌هایی می‌شود که هم در عملکرد ذهنی (مانند نقص در عملکردهایی مانند استدلال، حل مسئله، برنامه ریزی و…) و هم عملکرد مناسب در زمینه‌های اجتماعی و عملی (مانند ناتوانی در مسئولیت‌های اجتماعی و استقلال داشتن) تاثیر می‌گذارد.
تاخیر رشدی کلی: این اختلال مربوط به کودکان زیر ۵ سال است که دارای تاخیر در رشد خود بوده و یا معلولیت ذهنی دارند، اما شدت آن مشخص نیست.
معلولیت ذهنی نامشخص: در مورد کودکان بالای ۵ سال به کار می‌رود که نمی‌توان میزان معلولیت آن‌ها را مورد سنجش قرار داد.
پرخاشگری، ساده لوحی، خطر استثمار از طرف دیگران در این افراد دیده می‌شود. شدت این اختلال از نوع خفیف که فرد نیاز به حمایت در زمینه یادگیری مهارت‌های تحصیلی و امور پیچیده روزمره دارد تا نوع عمیق آن که فرد در تمام جنبه‌های زندگی فیزیکی روزمره، بهداشت و سلامت به دیگران وابسته است، متفاوت است.
۴- اختلالات ارتباطی
ویژگی اصلی این اختلال که از اوایل دوره رشد بروز می‌کند، نقیصه‌هایی در زبان، گفتار و ارتباطات است.
این نقیصه به صورت‌های ذیل خود را نشان می‌دهد:
– اختلال زبان / کاهش دایره لغت، محدودیت جمله سازی، نارسایی در سخن گفتن
– اختلال صوت گفتار / اشکال مستمر تولید اصوات گفتار
– اختلال فصاحت کلام یا لکنت زبان / تکرار اصوات و هجاها، کشیدن حروف صدا دار و بی‌صدا، کلمات منقطع، مکث‌های پر یا خالی هنگام تکلم، ادای کلمات با فشار جسمی، اضطراب در مورد صحبت کردن
– اختلال ارتباط اجتماعی / نقص در استفاده از ارتباط برای اهداف اجتماعی مانند احوالپرسی کردن، عدم توانایی تغییر کلام متناسب با محیط یا افراد متفاوت، اشکال در دنبال کردن قواعد مکالمه و داستان گویی
در هر چهار مورد نام برده درجاتی از محدودیت در برقراری ارتباط موثر و مشارکت اجتماعی، پیشرفت تحصیلی و شغلی مشهود است. این اختلال ناشی از یک بیماری مادر زادی یا اکتسابی نمی‌باشد.
۵- در خود ماندگی (اوتیسم-آتیزم)
ویژگی اصلی این اختلال که معمولا در سن ۲ سالگی خود را نشان می‌دهد، نقصان مداوم ارتباط اجتماعی و تعاملات اجتماعی در موقعیت‌های مختلف است. اوتیسم با توجه به نیاز حمایت از فرد مبتلا به درجات مختلفی تقسیم شده و بر همین اساس تعدادی از علایم ذیل با درجات متفاوت دیده می‌شود:
-عدم مکالمه عادی دو جانبه
– کاهش سهیم کردن دیگران در علائق و عواطف
-عدم توانایی شروع یا پاسخ به تعاملات اجتماعی
– انسجام ضعیف ارتباط کلامی و غیر کلامی
– ناهنجاری تماس چشمی و زبان بدنی
– افت شدید درک و استفاده از ایما و اشاره
– ناتوانی در دوست‌یابی و مشارکت در بازی‌های تخیلی مشترک
-عدم وجود علاقه به همتایان
– اصرار به یک نواختی
– حرکات ساده قالبی
– علایق محدود و ثابت
– واکنش بیشتر از حد معمول یا کمتر از حد به محرک‌های حسی
این اختلال باعث تخریب بارز کار کرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه‌های مهم عملکرد فرد می‌شود و ناشی از کم توانی ذهنی یا تاخیر کلی رشد نمی‌باشد.
۶- کم توجهی – بیش فعالی (ADHD)
ویژگی اصلی این اختلال که شروع علائم آن از اوایل ۴ سالگی مشهودتر است، الگوی مستمر بی‌توجهی و یا بیش فعالی که با کارکرد و رشد فرد تداخل دارد، می‌باشد.
در بی‌توجهی حداقل شش مورد از علایم ذیل به مدت شش ماه مشاهده می‌شود:
عدم توجه دقیق به جزئیات
– ناتوانی در حفظ توجه بر روی تکالیف یا بازی‌ها
– به نظر هنگامی که با او مستقیم صحبت می‌شود گوش نمی‌دهد
– شروع کار و نیمه رها کردن
– مشکل در نگهداری منظم وسایل شخصی و ساماندهی کارها
– دوری گزیدن از تکالیفی که نیازمند فعالیت ذهن مستمر است
– گم کردن وسایل، پرت شدن حواس به راحتی توسط محرک‌های خارجی
– فراموش کاری در امور روزمره
در بیش فعالی حداقل شش مورد از علایم ذیل برای مدت شش ماه مشاهده می‌شود:
– وول خوردن روی صندلی و تکان دست‌ها و پاها
– ترک صندلی زمانی که لازم است روی آن بنشیند
– دویدن یا از در و دیوار بالا رفتن در مکان‌های که مناسبت ندارد
-عدم توانایی در بی‌سر و صدا بازی کردن
– اغلب در حال حرکت بودن
– حرف زدن زیاد
– دادن جواب قبل از پایان سوال
– پریدن وسط حرف دیگران و قطع فعالیت‌هایشان
این علایم بیشتر از یک موقعیت یا محل دیده شده و افت کیفیت کارکرد اجتماعی، تحصیلی و یا شغلی فرد را به دنبال دارد.
باید توجه داشت که اختلالات عصبی رشدی از دوران کودکی آغاز می‌شوند و تا پایان عمر با فرد باقی می‌ماند. این اختلالات از سنین قبل از مدرسه آغاز می‌شوند، اما اکثر آن‌ها در هنگام رفتن به مدرسه به چشم می‌آیند و مورد توجه قرار می‌گیرند. خانواده‌ها با تشخیص زود هنگام بسیاری از اختلالات عصبی رشدی می‌توانند از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری کنند.
با اتخاذ روش‌های درمانی مناسب مهارت‌های کودک را پرورش دهند تا در بزرگسالی بتوانند استقلال خود را کسب کنند. مشاوره کودک و مشاوره خانواده در این زمینه می‌تواند به والدین و مراقبان یاری برسانند.