“چشم‌اندازی نویدبخش در انتظار فیلمسازان مستند: انجمنی که فرصت‌های حرفه‌ای را می‌گشاید” – رویایی روشن در افق سینمای ایران و جهان
سینماپرس: نشست رسانه‌ای هیات مدیره انجمن کارگردانان سینمای مستند با حضور رئیس انجمن و دیگر اعضای هیات مدیره در خانه سینما برگزار شد.
به گزارش سینماپرس، نشست رسانه‌ای هیأت مدیره انجمن کارگردانان سینمای مستند با حضور مهرداد زاهدیان رئیس انجمن، هادی معصوم‌دوست نایب رئیس، پریسا عشقی دبیر، علی همراز خزانه‌دار و میثم شاه‌بابایی به‌عنوان عضو هیأت‌مدیره صبح امروز دوشنبه ۲۱ خرداد ماه در خانه سینما برگزار شد.
مهرداد زاهدیان رئیس انجمن در ابتدای جلسه عنوان کرد: این اولین گفت‌وگوی هیأت مدیره جدید با اصحاب رسانه است و ترجیح دادیم که در این جلسه چشم‌اندازی از فعالیت‌های انجمن و آینده مستندسازی در کشورمان ارائه کنیم. انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند بزرگترین تشکل سینمای مستند در کشور است زیرا ما حدود ۳۶۰ عضو فعال داریم که هرکدام افراد ارزشمند و مقتدری در حرفه مستندسازی هستند. این مساله از این جهت برای ما اهمیت دارد که اعضا شاکله اصلی و مهم‌ترین عنصر هر تشکلی هستند. دیگر ارزش انجمن ما سابقه طولانی است که صنف دارد. این انجمن قدیمی‌ترین نهاد مستند در کشور است که پیش از این هم دستاوردهایی داشته است.
وی ادامه داد: طی چندسال اخیر اتفاقاتی در دایره مدیریت صنف رخ داد و موجب شد که ما با استعفای هیأت مدیره‌ها مواجه شویم و این موضوع کمی باعث عقب‌نشینی صنف شد. درحال حاضر با انتخاباتی که در مجمع عمومی دی ماه سال گذشته برگزار شد، تیمی انتخاب شد که تلاششان در راستای انسجام اعضای انجمن متمرکز شده است و انجمن سعی دارد زمینه فعالیت حرفه‌ای در حوزه مستند را فراهم کند. درواقع ما با رویکرد امیدواری به آینده به ماجراها نگاه می‌کنیم.
هادی معصوم‌دوست نایب رئیس انجمن درباره اعتبار عضویت در انجمن تصریح کرد: سابقا عضویت در انجمن برای همه ما اینگونه بود که وقتی به عضویت در می‌آمدیم به نوعی یک افتخار برایمان محسوب می‌شد و گرفتن کارت انجمن به ما این تشخص را می‌داد که به عنوان مستندساز به رسمیت شناخته شده‌ایم. درحال حاضر نیز این به رسمیت شناخته شدن برای یک فیلمساز جوان اتفاق کوچکی نیست.
رایزنی با مراکز مختلف
علی همراز خزانه‌دار انجمن نیز در ادامه عنوان کرد: از روز اولی که کار را شروع کردیم، یک‌سری کارگروه‌ها تعریف کردیم تا اهدافمان را از این طریق پیش ببریم به طور مثال در کارگروه نمایش با همکاری مجله بخارا قرار است که ماهی یک‌بار در خانه هنرمندان مستندی اکران و جلسات گفت‌وگویی در این رابطه برگزار کنیم. یکی از اصلی ترین وظایف ما در این دوره از انجمن رایزنی کردن با مراکز مختلف است. متأسفانه سینمای مستند ما امروزه وابستگی زیادی به بخش دولتی پیدا کرده است و این مراکز نگاه غلطی به مستند دارند و به جای اینکه به عنوان یک مؤسسه حمایتگر عمل کنند خود را صاحب اثر می‌دانند. درواقع وقتی ۹۰ درصد یک مستند برای یک ارگان دولتی می‌شود تو به عنوان فیلمساز دیگر نمی‌توانی جایی آن را ارائه کنی. برای رفع کردن این مشکلات ما جلساتی با مراکزی مانند معاونت سینمایی، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، شبکه مستند و … داشته‌ایم.
بسترسازی برای بروز اندیشه‌های مختلف
پریسا عشقی دبیر انجمن درباره اهمیت سینمای مستند توضیح داد: صحبت کردن درباره ارزش سینمای مستند توضیح واضحات اما لازم است زیرا حال سینمای مستند ما اکنون خوب نیست درحالی که در تاریخ معاصر ما سینمای مستند در روند کلی سینما نقش مؤثری داشته است. فکر می‌کنم محل تغذیه سینمای مستند از باز شدن بستر اندیشه‌های مختلف است. براین اساس در دوره‌هایی که زمینه فعالیت برای اندیشه‌های مختلف فراهم بوده است همواره شاهد رشد سینمای مستند بوده‌ایم. متأسفانه این فضا برای مستندسازان مهیا نیست درحالی که وقتی یک فیلم مستند خوب اکران می‌شود باعث جریان‌سازی می‌شود. به طور مثال وقتی مستند «بی شناسنامه‌ها» اثر فرهاد ورهرام پخش شد، مجلس موضوع شناسنامه نداشتن برخی افراد در سیستان و بلوچستان را پیگیری کرد. انجمن نیز سعی دارد که فضای فعالیت برای اندیشه‌ها و ایده‌های مختلف را حتی به اندازه کوچک و قطره‌چکانی برای فیلمسازان باز کند.
میثم شاه بابایی عضو هیأت مدیره انجمن در ادامه این جلسه عنوان کرد: مدیریت کردن خودش یک جریان علمی مستقل است یعنی من شاید کارگردان خوبی باشم اما مدیر خوبی نباشم. براین اساس ما تلاش داشتیم تا هیأت مدیره این دوره از انجمن را با اصول مدیریتی مطابق کنیم. ما با حقیقتی در بستر اجتماعی مواجه هستیم که مانند دیگر اصناف و مشاغل در سطوح مختلف با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنیم. اما ایده‌آل‌هایی داریم که همه ما براین اساس کنار یکدیگر قرار گرفته‌ایم. ایده‌آل ما خصوصی‌سازی سینمای مستند است و اینکه بتوانیم استقلالی را برای سینمای مستند به ارمغان بیاوریم. ما نمی‌گوییم که حمایت دولتی از مستند بد است اما اتصال مستندساز را نباید صرفاً به حوزه‌های دولتی محدود کنیم. دیگر رویکرد ما در حوزه اکران این است که از طریق کارگروه نمایش بازتعریفی از سطح نمایش مستند داشته باشیم.
پلتفرم‌ها باید از مستند حمایت کنند
معصوم‌دوست درباره مذاکره با پلتفرم‌ها برای حمایت از تولید و اکران مستند توضیح داد: مستندهای خانه هنرمندان به صورت رایگان اکران می‌شوند و همه ما می‌دانیم که مستندسازان با مشکلات مالی زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این راستا ما سعی داریم با گروه‌ها و مراکزی مانند شهرکتاب‌ها که برای گروه‌های محدود فیلم اکران می‌کنند، وارد مذاکره شویم تا مستندها را اکران و برای آن بلیت فروشی کنند. یکی دیگر از اهداف ما مذاکره با پلتفرم‌ها در حوزه تولید و اکران مستند است. متأسفانه پلتفرم‌های ما هنوز با درآمدهای زیادی که دارند به مستند بهای زیادی نمی‌دهند.
مهرداد زاهدیان عنوان کرد: کارگروه‌های متعددی در انجمن شکل گرفته است که موضوعاتی مانند نمایش، رفاه، آموزش، عضوگیری و… را از این طریق پیش ببریم. ما مترصد این هستیم‌که زمینه‌های یک حرکت پایدار را فراهم کنیم. به طور مثال اگر بحث رفاه مستندسازان مطرح است ما به سمت باز کردن راه‌های قانونی برای تأسیس یک صندوق حمایت از مستندسازان حرکت می‌کنیم. ما باید دنبال این باشیم تا راهکاری پیدا کنیم، پلتفرم‌ها از فضای مستند استفاده کنند.
معصوم‌دوست تصریح کرد: اینکه بدنه مستندسازان ما با جامعه قطع شده است به این دلیل است که مستند در کشور ما جدی گرفته نمی‌شود. به طور مثال مستند چه سهمی از بودجه کلان سینما در کشورمان دارد؟ ما چه نگاه کلانی برای دیده شدن سینمای مستند داشته‌ایم؟ هنوز این نگاه کلیشه‌ای به مستند وجود دارد که صرفاً فضاهای روستایی را نشان می‌دهد.
ناگزیر به آموزش هوش مصنوعی هستیم
علی همراز در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر درباره توجه انجمن به آموزش تکنولوژی‌های نوین و هوش مصنوعی توضیح داد: استفاده از هوش مصنوعی از برنامه‌های جدی انجمن است. هوش مصنوعی در حوزه مستند هم می‌تواند مخرب و سمی عمل کند و هم کارآمد و کمک‌کننده باشد زیرا می‌تواند واقعیت را چنان تحت‌الشعاع قرار دهد که خودمان هم نتوانیم واقعیت را با غیرواقعیت تمیز دهیم. از طرفی هوش مصنوعی امکاناتی را در اختیار مستندسازان قرار می‌دهد که با تکنولوژی به عکس‌ها جانبخشی دهند یا در زمینه تحقیق می‌تواند کمک کند یعنی در مسیر ساخت مستند به عنوان یک مشاور عمل و جهان‌های تازه بصری ایجاد کند.
عشقی در این رابطه عنوان کرد: استفاده از تکنولوژی‌های روز پدیده جدیدی نیست و اگر به ۲۰ یا ۳۰ سال پیش برگردیم تکنولوژی‌های دیجیتال که روی کار آمد مقاومتی نسبت به آن وجود داشت اما وقتی تکنولوژی آمد نسل جدید با آن همراه شد و شاهد آثار درخشانی بودیم. هوش مصنوعی نیز در حال حاضر همین شرایط را دارد و شاید در مقطعی از کار حضور مستندساز را کم کند اما بیشتر می‌تواند به عنوان دستیار و کمک‌کننده‌ای باید برای مستندسازان عمل کند. فکر می‌کنم باید این آموزش برای مستندسازان درنظر گرفته شود زیرا نیاموختن تکنولوژی‌های روز باعث حذف افراد می‌شود.
شاه‌بابایی ادامه داد: ما برای زنده ماندن سینما ناگزیریم که تغییر را بپذیریم. این تغییر قطع به یقین منشأ خیر هم خواهد بود و امکاناتی که این تکنولوژی دراختیار ما قرار می‌دهد مخاطب را با جهان جدیدی مواجه می‌کند. ما در انجمن با تعدادی از افراد هیأت علمی دانشگاه هنر و تعدادی از دوستان کارگاه علم و فناوری جلساتی داشتیم و طرح‌هایی مطرح کردیم و باید این آموزش را به مستندسازان منتقل کنیم.
مهرداد زاهدیان نیز در پاسخ به این پرسش خبرنگار مهر گفت: کارکرد هوش مصنوعی در مستند یکی در حوزه محصول تولیدی و دیگر در حوزه تولید مطرح است. هوش مصنوعی در حوزه پژوهش، نوشتن، پیدا کردن زیرشاخه‌های متن، دکوپاژ و… کمک کند. ما ناگزیر هستیم که اعضایمان را برای اینکه در این حوزه بمانند به دانش روز مجهز کنیم. صنف هم باید چنین فضایی را برای اعضایش فراهم کند.
معصوم‌دوست با اشاره به انتشار فراخوان جشنواره فیلم فجر با بیان اینکه شأن مستند در جشنواره فجر رعایت نمی‌شود، گفت: تکلیف جشنواره فیلم فجر با مستند مشخص نیست و آنطور که در شأن مستند است با آن برخورد نمی‌کنند. اتفاقی که در جشنواره فجر رخ می‌دهد ازجمله زمان اکران، پوشش رسانه‌ای، شیوه برخورد و … نبودنش بهتر از بودنش است. باید باشد اما در استانداردهایی که در شأن مستندسازان است.
ما باید پشت هم باشیم
زاهدیان درباره مصوبه «مستندنگاری و ثبت تصویری طرح‌ها و پروژه‌های کشور» توضیح داد: این مصوبه هیأت وزیران به دلایل مختلفی به تأخیر افتاده است. هیأت مدیره در تلاش است این مصوبه را به عنوان اولین گام پیگیری کند زیرا می‌تواند به توانمند شدن بنیه قوی مستندسازان کمک کند. روابط عمومی‌ها براساس این مصوبه موظف هستند پروژه‌های ملی را با اشتراک اعضای انجمن انجام دهند. بنابراین در دستور کار است و پیش می‌رود. هنوز قراردادی در این زمینه بسته نشده است زیرا سامانه ثبت فعال نیست.
علی همراز درباره لزوم استقلال مستندسازان در زمینه محتوای آثار تصریح کرد: استقلال و مستقل بودن مفهوم نسبی است. در حال حاضر در حوزه فیلمسازی چه در ایران و چه در کشورهای دیگر چیزی به نام فیلمساز مستقل به معنای واقعی کلمه نداریم. استقلال در کشوری مانند آلمان اینگونه است که فیلمساز فیلمش را با حمایت یک ارگان می‌سازد اما معیاری برای چارچوب‌بندی فیلمش وجود ندارد. اما در ایران چنین اعتمادی به مستندساز وجود ندارد و فکر می‌کنند که همه فیلم‌ها سیاه‌نمایی است. وقتی وارد بحث دریافت پول از مراکز دولتی می‌شویم به طور مثال مرکز گسترش باید به عنوان یک حمایتگر عمل کند و پولی که از دولت گرفته را به فیلمساز بدهد و پس از تولید فیلم باید اجازه دهد فیلمساز هم از اثر خودش بهره ببرد. اما به نوعی فیلم را برای خودش می‌داند و می‌خواهد حرف خودش را بزند. عملاً مستندساز مستقل نداریم زیرا به دلیل خطوط قرمز زیادی که وجود دارد مستندساز نمی‌تواند با مراکز مختلف ارتباط بگیرد.
معصوم‌دوست در پایان این جلسه بیان کرد: کار صنف مطالبه‌گری است و صنفی قدرتمند است که برای تحقق مطالباتش چانه‌زنی کند و اعضای صنف را نیز پشت خودش داشته باشد. از استعفای ۲ هیأت مدیره قبلی صحبت شد که این نشان از پویایی صنف ما است. وقتی ما با مدیران دولتی سر یک میز می‌نشینیم آنها تلاش دارند که ما را مجاب کنند که کاری از دست صنف برنمی‌آید اما ما امید داریم زیرا از مهم‌ترین مستندسازان کشور عضو صنف ما هستند. این قدرت از درون خود ما شروع می‌شود. ما را درگیر خودمان کرده اند و این باعث تضعیف ما شده است. خانه سینما چندین سال است که تأسیس شده اما هنوز درگیر این است که اصناف خودش را چگونه باید ثبت کند و آنها زیرمجموعه کدام مرکز هستند. در این شرایط ما باید خودمان پشت هم باشیم و این یکپارچگی رقم بخورد.
