چه اتفاقی برای سلول‌های سرطانی پس از مرگ بدن رخ می‌دهد؟ روند شگفت‌انگیز پاکسازی!
راهنماتو-درمان‌های سرطان مثل شیمی‌درمانی سلول‌های تومور را می‌کشند.
به گزارش راهنماتو، حال یا این کار را از طریق وادار کردن سلول‌ها به خود-تخریبی، چروکیدن و به آرامی مردن انجام می‌دهند یا به شیوه‌های کم‌تر مرسومی مثل تحریک شکل انفجاری‌تری از مرگ سلولی.
اما بعد از مرگ سلول‌های سرطانی چه اتفاقی برایشان رخ می‌دهد؟ به طور معمول، سلول‌های کشته‌شده سرطانی درست همانند سایر سلول‌های کشته‌شده بدن بازیافت می‌شوند. وقتی سلول‌های سرطانی می‌میرند، غشای بیرونی آن‌ها معمولا آسیب می‌بیند. آپوپتوز مرگ «آرام» سلول‌های سرطانی است که درواقع یک فرایند برنامه‌ریزی شده است که طی آن سلول‌های آسیب‌دیده که دیگر به آن‌ها نیازی نیست از بدن حذف می‌شوند.
وقتیکه کلیدهای (سوییچ‌های) مولکولی، که درواقع مسئول فعال کردن آپوپتوز هستند، به حالت «روشن» در می‌آیند، سلول‌های درحال‌مرگ کوچک و قطعاتی از غشای آن‌ها در شکل حباب تجزیه می‌شوند. این امر سبب می‌شود ترکیبات داخلی غشای سلولی به بیرون نشت کند و فاگوسیت‌ها، که سلول‌های ایمنی مسئول خوردن ضایعات سلولی هستند، جذب شوند.
فاگوسیت فراخوانده‌شده، سلول‌های مرده سرطانی را در بر می‌گیرد و سپس آن‌ها را به ترکیبات کوچک‌تری مثل شکر و اسیدهای نوکلیئیک، که مولکول‌های زنجیر‌شکل موجود در دی.ان.ای هستند، تجزیه می‌کند. از طریق این فرایند، سلول‌های مرده سرطانی به ترکیباتی تبدیل می‌شوند که بعدها می‌توانند توسط سلول‌های دیگر مجددا مورد استفاده قرار گیرند.
در مورد آپوپتوز – نوعی مرگ که درمان‌های سرطان به صورت سنتی برای القای آن‌ها طراحی شده‌اند – قطعات سلول‌های سرطانی عموما به همین شکل بازیافت می‌شوند تا اینکه بخواهند به شکلی، مثلا از طریق ادرار، از بدن دفع شوند. اما درمان‌های سرطان گاهی اوقات می‌توانند مرگ‌های دیگری را نیز فعال کنند که از آن جمله می‌توان به نکروپتوز اشاره کرد. نکروپتوز، شکل «انفجاری» مرگ سلول‌هاست که در طی آن سلول‌های تومور به جای آنکه کوچک‌تر شوند، متورم می‌شوند و می‌ترکند. فاگوسیت‌ها این نوع سلول‌های در حال مرگ را نیز به آسانی می‌بلعند.
اما سلول‌های در حال مرگ سرطانی همیشه خاموش از بین نمی‌روند. مطالعات نشان می‌دهند که سلول‌های سرطانی، از طریق آزاد کردن لاشه‌های متعددی که می‌توانند منجر به التهاب بدن شوند، گاهی‌اوقات سبب می‌شوند سلول‌های سرطانی اطراف که زنده مانده‌اند رشد کنند.
این پدیده که با عنوان اثر روس [Revesz] شناخته می‌شود، ممکن است بتواند علت بازگشت و عود برخی سرطان‌ها را توضیح دهد. این پدیده اولین‌بار در دهه 1950 در موش‌هایی که تومور داشتند مشاهده شد. همین اواخر، مطالعه‌ای که در سال 2018 روی موش‌ها و سلول‌های ظروف آزمایشگاه انجام شد، نشان داد که رادیوتراپی و شیمی‌درمانی می‌توانند به فعال شدن سیتوکین‌های طرفدار التهاب منجر شوند که درواقع مولکول‌هایی هستند که توسط سلول‌های ایمنی آزاد می‌شوند تا التهاب را افزایش دهند و برخی اوقات از رشد تومور حمایت می‌کنند.
دکتر دیپاک پانیگرافی، نویسنده همکار این پژوهش می‌گوید، ماکروفاژها، که نوعی از فاگوسیت هستند، این مولکول‌ها را در تلاش برای مبارزه با سرطان آزاد می‌کنند. مطالعه‌ای که در سال 2023 توسط یک گروه متفاوت انجام شد نشان داد که مراکز کنترل یا هسته سلولِ سلول‌های در حال مرگ سرطانی بعضی‌اوقات متورم می شوند و می‌ترکند، بنابراین باعث می‌شوند که دی.ان.ای و سایر مولکول‌های داخل به اطراف فوران کنند. در موش‌ها، این مولکول‌های فواران‌زده می‌توانند متازتاز را تسریع کنند که معنایش انتشار سلول‌های سرطانی فراتر از محل تومور اصلی است.
این مطالعات کمک می‌کنند تا بهتر درک کنیم که مرگ سلول‌های سرطانی چطور به بازگشت و عود سرطان کمک می‌کنند. اما این تحقیقات همچنان در مراحل اولیه هستند و دانشمندان هنوز پیامدهای کامل این روش‌ها را نمی‌دانند.
محققان با تحقیقات بیش‌تر می‌خواهند مکانیزم‌های زیستی پنهانی که در ایجاد سرطان دخیل هستند را شناسایی کنند و در نتیجه درمان‌های بهتری برای آن پیدا کنند.
مثلا در مطالعه سال 2018، روشی برای مقابله با رشد تومور پیشنهاد داده شد که لاشه‌های سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌داد: رزولوین‌ها، مولکول‌های مشتق‌شده از امگا 3 می‌توانند به کاهش التهاب و اثر سیتوکین‌ها کمک کنند و همزمان باعث پاکسازی لاشه‌های سلول‌های سرطانی مرده شوند.
پانیگرافی می‌گوید: «مشکل در سرطان آن است که هیچ درمانی که بتواند التهاب را درمان، طوفان سیتوکینی را تنظیم و لاشه‌ها را پاکسازی کند، وجود ندارد.» ریزولوین‌ها شاید یکی از روش‌ها برای حل این مشکلات باشند.
عاطفه رضوان نیا
