گروه تحریر الشام چگونه به وجود آمد و رهبر آن کیست؟
گروه تحریر الشام (HTS) به‌عنوان یکی از قدرتمندترین گروه‌های شبه‌نظامی در شمال غرب سوریه، در کانون توجه تحولات منطقه قرار دارد. این گروه که در سال ۲۰۱۲ به‌عنوان شاخه‌ای از القاعده با نام جبهه‌النصره آغاز به کار کرد، در روزهای اخیر توانسته به سرعت کنترل بخش‌های مختلف حلب را به دست بگیرد و این شهر را در آستانه سقوط کامل قرار دهد.
نقش ترکیه در حمایت از تحریر الشام
ترکیه، به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در شمال سوریه، نقش مهمی در حمایت از تحریر الشام و دیگر گروه‌های اسلام‌گرای فعال در این منطقه ایفا کرده است. بر اساس گزارش‌های متعدد، ترکیه از این نیروها برای پیشبرد اهداف خود در مقابله با دولت سوریه و همچنین مهار نیروهای کرد وابسته به YPG استفاده می‌کند.
نیروهایی که در حال پیشروی در حلب هستند، عمدتاً ترکیبی از گروه‌های اسلام‌گرای افراطی نزدیک به القاعده و مورد حمایت ترکیه هستند که با هماهنگی تحریر الشام عمل می‌کنند. این ائتلاف‌ها، ضمن تقویت موقعیت تحریر الشام، به ترکیه امکان می‌دهند تا به‌صورت غیرمستقیم بر مناطق استراتژیک شمال سوریه تأثیر بگذارد.
آزادی زندانیان افراطی از زندان حلب
در تحولی مهم که توجه بین‌المللی را به خود جلب کرده است، گزارش‌ها حاکی از آن است که نیروهای تحت فرمان تحریر الشام و متحدانش دیشب حمله‌ای به یکی از زندان‌های شهر حلب انجام دادند و ده‌ها زندانی را که عمدتاً اعضای سابق داعش و دیگر گروه‌های اسلام‌گرای افراطی بودند، آزاد کردند.
این اقدام نشان‌دهنده راهبردی گسترده‌تر برای تقویت توان نظامی این گروه‌ها با استفاده از عناصر افراطی باتجربه است. تحلیلگران معتقدند که آزادی این زندانیان، علاوه بر افزایش خطر بی‌ثباتی در منطقه، می‌تواند به تقویت دوباره شبکه‌های افراطی و تهدیدهای تروریستی در شمال سوریه منجر شود.
ورود فرمانده تحریر الشام به حلب
شب گذشته و به دنبال تصرف بخش‌های عمده شهر حلب توسط نیروهای تحریر الشام، تصاویری از ورود محمد الجولانی رهبر این گروه شبه نظامی تندرو به این شهر منتشر شد.
تاریخچه و تحولات
تحریر الشام با رهبری ابومحمد جولانی در جریان جنگ داخلی سوریه و در بحبوحه مخالفت‌های گسترده علیه حکومت بشار اسد تأسیس شد. این گروه در ابتدا با حمایت القاعده به‌سرعت به یکی از قوی‌ترین نیروهای مخالف رژیم تبدیل شد و در سال‌های اولیه، با انجام عملیات نظامی گسترده، جایگاه خود را تثبیت کرد.
در سال ۲۰۱۶، جولانی برای کاهش فشارهای بین‌المللی و جدا کردن مسیر گروه از شبکه جهانی جهاد، وابستگی به القاعده را قطع کرد و نام گروه را به «هیئت تحریر الشام» تغییر داد. این تصمیم، که به دنبال اختلافات ایدئولوژیک و راهبردی صورت گرفت، به گروه کمک کرد تا وجهه‌ای محلی‌تر پیدا کند و از انزوای ناشی از وابستگی به القاعده خارج شود.
ایدئولوژی
تحریر الشام ایدئولوژی سلفی-جهادی را دنبال می‌کند، اما تلاش کرده است که تصویری مستقل از القاعده و دیگر گروه‌های مشابه ارائه دهد. این گروه هدف خود را برپایی یک حکومت اسلامی بر اساس شریعت در سوریه اعلام کرده است، هرچند که در برخی موارد برای جلب حمایت‌های مردمی، مواضع خود را تعدیل کرده است.
رهبران و ساختار گروه
ابومحمد جولانی، رهبر این گروه، با سابقه‌ای طولانی در فعالیت‌های جهادی، از ابتدا نقش کلیدی در جهت‌دهی به مسیر تحریر الشام داشته است. او با اتخاذ رویکردهای عمل‌گرایانه، تلاش کرده است تا چهره‌ای متفاوت از خود به نمایش بگذارد؛ از جمله تعامل مستقیم با مردم، پوشیدن لباس‌های غیرنظامی و تأکید بر مسائل محلی.
در کنار جولانی، سایر رهبران این گروه نیز نقش مهمی در مدیریت ساختار آن ایفا می‌کنند. این گروه با ترکیب جناح‌های مختلف از عناصر تندرو و عمل‌گرا، ساختاری چندلایه دارد که شامل بخش‌های نظامی، امنیتی و اداری است و تلاش می‌کند تا کنترل مناطق تحت سلطه خود را به صورت سیستماتیک حفظ کند.
عملکرد در جنگ داخلی سوریه
تحریر الشام یکی از قوی‌ترین گروه‌های مخالف دولت سوریه است که در جریان جنگ داخلی این کشور نقش مهمی ایفا کرده است. این گروه علاوه بر نبرد با نیروهای دولتی، با گروه‌های مسلح دیگر نیز وارد درگیری شده است. به ویژه، تنش‌ها میان تحریر الشام و سایر گروه‌های مخالف مانند داعش و ارتش آزاد سوریه، از چالش‌های اصلی این گروه به شمار می‌آید.
کنترل ادلب و سیاست‌های حکمرانی
تحریر الشام تقریباً کنترل کامل بر استان ادلب و بخش‌هایی از شمال غرب سوریه را در اختیار دارد. این گروه از طریق «دولت نجات سوریه»، که بازوی اداری و اجرایی آن محسوب می‌شود، خدمات عمومی مانند آموزش و امنیت را مدیریت می‌کند. اما بسیاری از مردم محلی این گروه را به سرکوب سیاسی، فساد اقتصادی و سوءمدیریت متهم می‌کنند. به‌رغم این انتقادات، تحریر الشام با استفاده از سیاست‌هایی مانند اصلاحات امنیتی و تعامل با رهبران محلی، تلاش می‌کند مشروعیت بیشتری نزد مردم ادلب کسب کند.
چالش‌های داخلی و خارجی
تحریر الشام با چالش‌های متعددی مواجه است. در داخل، اختلافات ایدئولوژیک میان جناح‌های مختلف گروه و اعتراضات مردمی علیه سیاست‌های سرکوبگرانه، تهدیدی جدی برای ثبات آن است. از سوی دیگر، در عرصه بین‌المللی، این گروه همچنان در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد و با تحریم‌های شدید اقتصادی روبه‌رو است. علاوه بر این، نقش‌آفرینی ترکیه، روسیه و سایر بازیگران خارجی در شمال سوریه، توانایی تحریر الشام برای گسترش نفوذ خود به مناطقی مانند حلب را محدود کرده است.
احتمال درگیری میان تحریر الشام و نیروهای کرد
در پی تحولات اخیر در شهر حلب، انتظار می‌رود درگیری‌های جدیدی میان نیروهای تحریر الشام و نیروهای کرد موسوم به قسد (نیروهای دموکراتیک سوریه) رخ دهد. گزارش‌ها حاکی از آن است که نیروهای قسد برای دفاع از محله‌های کردنشین شیخ مقصود و اشرفیه وارد این مناطق شده‌اند. این محله‌ها به‌دلیل اهمیت استراتژیک و بافت جمعیتی‌شان همواره در کانون تنش‌ها میان گروه‌های مختلف بوده‌اند.
حضور هم‌زمان تحریر الشام و قسد در این مناطق می‌تواند زمینه‌ساز رویارویی نظامی باشد، به‌ویژه با توجه به اختلافات ایدئولوژیک و اهداف متضاد این دو گروه. این درگیری احتمالی، پیچیدگی‌های سیاسی و نظامی شمال سوریه را افزایش می‌دهد و می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر وضعیت انسانی و امنیتی منطقه داشته باشد.
