گزارش ویجیاتو از رویداد کوئرا پلاس با محوریت رونمایی از گزارش نظرسنجی جامعه برنامه‌نویسان ایران
شرکت کوئرا دیروز در تاریخ ۱۱ دی ۱۴۰۳ با همکاری دیجی‌کالا، رویدادی با محوریت رونمایی از گزارش نظرسنجی جامعه برنامه‌نویسان ایران برگزار کرد و آمار قابل توجه و تکان‌دهنده‌ای از وضعیت این جامعه در اختیار عموم قرار داد.
رویداد رونمایی از «گزارش وضعیت برنامهنویسی در ایران» توسط مجموعه کوئرا و با حمایت دیجی‌کالا و دیجی‌پی، در هتل پارسیان برگزار شد. این نشست با حضور مدیران و کارشناسان حوزه فناوری، به تحلیل وضعیت برنامه‌نویسان و چالش‌های پیش روی این اکوسیستم اختصاص داشت و شامل بخش‌های سخنرانی و پنل گفتگو توسط مدیران ارشد شرکت‌های شاخص در حوزه کسب و کار دیجیتال بود.
ابتدا نوبت «فاطمه عامل» مدیر مارکتینگ کوئرا بود تا درباره این گزارش و تلاش تیم این مجموعه برای جمع‌آوری چنین آمار و ارقامی توضیحاتی ارائه دهد. عامل طی صحبت‌های خود عنوان کرد:
این رویداد می‌تواند نقطه شروعی برای گفتگوها و تصمیمات مهم در اکوسیستم برنامه‌نویسان باشد.
او درباره شکل‌گیری برند «کوئرا پلاس» هم توضیحاتی داد و افزود:
هدف ما ایجاد فضایی برای تعامل و شبکه‌سازی بین برنامه‌نویسان بوده است. گزارش نظرسنجی ما، که با همکاری حامیانی همچون دیجی‌کالا، دیجی‌پی، و رسانه‌هایی نظیر ویرگول و یکتانت انجام شده، تصویری بومی از وضعیت برنامه‌نویسان ایران ارائه می‌دهد.
ارائه‌دهنده دومین سخنرانی این رویداد «مصی کوهنوری» مدیرکل منابع انسانی دیجی‌کالا بود که درباره جذب و حفظ تیم فنی در این شرکت صحبت کرد. او طی حرف‌های خود به ارائه آماری از میزان خروج اعضای تیم فنی و تلاش برای حفظ نیروها پرداخت:
۴۰ درصد نیروهای جداشده از دیجی‌کالا در سال گذشته، بین ۲۱ تا ۲۵ ساله بودند و اغلب به دلیل مهاجرت از شرکت جدا شدند. نرخ خروج ما در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۰ درصد بود.
با تشکیل کارگروه‌های تحقیقاتی و تدوین نردبان شغلی برای دپارتمان تکنولوژی، توانستیم نرخ خروج به‌دلیل موقعیت شغلی بهتر را ۲۰ درصد کاهش دهیم. البته مهاجرت همچنان روند افزایشی داشته و نیازمند بررسی‌های عمیق‌تر است.
سخنرانی بعدی، تمرکز اصلی این مراسم یعنی مرور گزارش نظرسنجی از جامعه برنامه‌نویسان بود که «علیرضا جلالیان» مدیر کسب و کار کوئرا آن را ارائه داد. او در اوایل صحبت‌های خود گفت:
اطلاعات بومی و مقایسه‌پذیر از وضعیت برنامه‌نویسان در ایران نداشتیم، بنابراین تصمیم گرفتیم داده‌های خود را از طریق نظرسنجی جمع‌آوری کنیم. این نظرسنجی بیش از یک میلیون بازدید داشت و ۵۱۲۰ متخصص در آن شرکت کردند.
این گزارش آماری و بعضا تکان‌دهنده ارائه می‌داد که برخی از مهم‌ترین موارد آن به شرح زیر است:
۸۳ درصد مشارکت‌کنندگان در این نظرسنجی از آقایان و ۱۷ درصد آنها از خانم‌ها بودند.
بازه سنی ۱۸ تا ۲۳ سال با ۴۰ درصد، بیشترین سهم را در این نظرسنجی داشتند.
۳۴.۵ درصد از مشارکت‌کنندگان سابقه کاری ۱ الی ۳ سال داشتند.
یوتیوب اصلی‌ترین منبع یادگیری میان شرکت‌کنندگان است و ۵۰ درصد از آنها از این پلتفرم استفاده می‌کنند. دوره‌های آنلاین داخلی با ۴۱ درصد و دوره‌های آنلاین خارجی با ۳۶ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
۷۴ درصد از یوتیوب و ۴۵ درصد از گیت‌هاب برای به‌روزرسانی اطلاعات خود استفاده می‌کنند.
شهر تهران با سهم ۴۴ درصد، قطب اصلی حضور برنامه‌نویسان به حساب می‌آید. همچنین ۲۲ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی کسانی هستند که از شهر یا شهرستان دیگر به تهران مهاجرت کرده‌اند.
زبان‌های پایتون و HTML/CSS به ترتیب با ۵۶ و ۴۹ درصد، محبوب‌ترین زبان‌های برنامهنویسی هستند.
۸۰ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. همچنین ۵۴ درصد نگران جایگزینی‌شان توسط هوش مصنوعی نیستند.
۴۱ درصد از جامعه این نظرسنجی به صورت تمام‌وقت کار می‌کنند.
«اخد پروژه»، «قیمت‌گذاری پروژه‌ها» و «نوسان درآمد» سه دغدغه اصلی برنامه‌نویس‌های فریلنسر به شمار می‌رود.
«حقوق دریافتی بالا»، «تعادل کار و زندگی» و «امکان دورکاری» دغدغه‌های اصلی نیروهای تمام‌وقت به حساب می‌آید.
«عدم پرداخت به‌موقع حقوق»، «نبود فضای رشد و یادگیری» و «مدیران یا همکاران بد» دلایل اصلی قطع همکاری بوده‌اند.
ده شرکت «دیجی‌کالا»، «اسنپ»، «دیوار»، «علی‌بابا»، «بازار»، «نوبیتکس»، «همراه اول»، «آروان کلاد»، «تپسی» و «بلو» محبوب‌ترین شرکت‌های ایرانی برای برنامه‌نویسان هستند.
۴۰ درصد از شرکت‌کنندگان قصد دارند در آینده از ایران مهاجرت کنند. ۳۲ درصد هم فعلا تصمیمی برای مهاجرت ندارند، اما شاید در آینده نظرشان تغییر کند.
«کیفیت زندگی بالاتر»، «بهبود شرایط اقتصادی و مالی» و «آزادی‌های اجتماعی» مهم‌ترین دلایل شرکت‌کنندگان برای تصمیم به مهاجرت است.
۲۷ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ۱۰ درصد از زمان روزانه کاری خود را صرف دور زدن تحریم‌ها و فیلترینگ می‌کنند.
مراسم با برگزاری یک پنل سخنرانی با موضوع آینده صنعت برنامهنویسی در ایران ادامه یافت. «حمید پورجم» معاون اجرایی محصولات بیت‌پین به عنوان مدیر پنل و «محمد جواد نادری» CTO کوئرا، «محمد نامداری» CTO دیجی‌کالا و «حسین انصاری» مدیر بخش مهندسی دیوار به عنوان اعضای پنل، درباره آمار بخش مهاجرت و میزان حقوق در گزارش کوئرا و چالش تیم‌های مختلف در برابر موج خروج افراد متخصص در ایران به گفتگو پرداختند. این افراد درباره راهکارهای مناسب برای حفظ نیروها، ایجاد شرایط کاری مناسب و همچنین چگونگی استفاده از هوش مصنوعی در روند کار صحبت کردند.
یکی دیگر از بخش‌های جالب این مراسم، سخنرانی دکتر شریفی زارچی، استاد دانشگاه شریف با موضوع «ناترازی انسان» بود. او در صحبت‌های خود به بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص از ایران پرداخت و با اشاره به آمارهای هشداردهنده، این روند را زنگ خطری جدی برای آینده کشور دانست.
شریفی زارچی در سخنرانی خود گفت:
دنیا به لبه‌های شگفت‌انگیز تکنولوژی رسیده است. چند روز پیش گوگل از چیپ کوانتومی رونمایی کرد که مسائلی را در پنج دقیقه حل می‌کند که کامپیوترهای فعلی هزاران سال برای آن نیاز دارند. اما در ایران هنوز درگیر این هستیم که آیا تلگرام یا اینستاگرام رفع فیلتر شود یا خیر.
او وضعیت مهاجرت را یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایران دانست و افزود:
در کشور ما به انواع ناترازی‌ها اشاره شده است، اما باید به ناترازی انسان نیز توجه کنیم. عمده جمعیت مردم ایران، از دانشجویان گرفته تا افراد شاغل با بیش از ۱۰ سال سابقه کار، تمایل به مهاجرت دارند.
بر اساس گزارش ارائه‌شده، تعداد دانشجویان ایرانی در ده کشور مقصد اصلی از ۶۰,۳۹۹ نفر در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۱۰,۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این یعنی طی چهار سال، رشد ۸۲ درصدی در مهاجرت دانشجویان. شریفی زارچی این روند را نشانه‌ای از نبود چشم‌انداز روشن برای نیروی انسانی متخصص در ایران دانست. شریفی زارچی با اشاره به کشورهای منطقه گفت:
عمان تبدیل به جاروبرقی پزشکان ما شده است و عربستان و قطر با برنامه‌های جذاب اقتصادی و تکنولوژی‌های آینده نیروهای متخصص ایرانی را جذب می‌کنند. اما ما همچنان درگیر مسائل ابتدایی هستیم.
او با هشدار درباره آینده اقتصادی ایران افزود:
نیروی انسانی متخصص ما از کشور می‌رود، در حالی که نیروی غیرمتخصص وارد می‌شود. این ناترازی انسانی، آینده‌ای پر از چالش برای ایران خواهد ساخت. اگر نفت و گاز دیگر قدرت اقتصادی ما نباشند، چگونه می‌خواهیم جایگاه خود را در اقتصاد جهانی حفظ کنیم؟
شریفی زارچی تأکید کرد:
جوانان متخصص می‌توانند ایران را به کشوری پایدار و اقتصادی قوی تبدیل کنند. اما این جوانان در حال ترک وطن هستند. این موضوع باید همه را، حتی نیروهای امنیتی کشور را نگران کند. با این حال، به نظر می‌رسد توجه کافی به این بحران وجود ندارد.
قسمت پایانی رویداد به یک پنل ویژه دیگر با عنوان «راهبران کسب و کار» اختصاص داشت. مدیرعامل کوئرا «محمد باقر تبریزی» به عنوان مدیر پنل و «مسعود طباطبایی» مدیرعامل دیجی‌کالا، «اشکان آرمندهی» مدیرعامل دیوار و «کیوان جامه بزرگ» معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های فناپ در این بخش حضور داشتند.
مسعود طباطبایی درباره بحران مهاجرت نیروی متخصص و چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای ایرانی سخن گفت. او از تجربیات شخصی خود و تلاش‌های دیجی‌کالا برای ایجاد محیطی امن و پایدار برای متخصصین این حوزه صحبت کرد. طباطبایی با اشاره به تلاش‌هایش برای مقابله با فشارهای بیرونی برای نیروهای متخصص شرکت گفت:
در دیجی‌کالا سعی کردیم محیطی فراهم کنیم که در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی بیرونی، فضایی امن برای کارکنان باشد. محیطی که افراد بتوانند کارهایی که دوست دارند انجام دهند و احساس امنیت کنند.
او با بیان اینکه خودش نیز زمانی یک برنامه‌نویس بوده و مسیر پیشرفت را طی کرده است، افزود:
من از پله‌های پایین‌تر شروع کردم و به مدیریت دیجی‌کالا رسیدم. اما حتی با این جایگاه، تجربه بازداشت را داشتم. این سوال برای اطرافیانم پیش آمد که آیا حتی اگر به نقطه مدیریت یک شرکت بزرگ مثل دیجی‌کالا هم برسی، باز هم چنین اتفاقاتی ممکن است رخ دهد؟
طباطبایی به چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای آنلاین در ایران اشاره کرد و گفت:
باور ندارم گروهی وجود دارند که عمداً می‌خواهند ما را تخریب کنند. تصور من این است که برخی از افراد آگاهی کافی از تاثیرات مثبت کسب‌وکارهای آنلاین ندارند. من همیشه تلاش کردم آگاهی ایجاد کنم. البته، هر قدمی که به جلو می‌رویم، گاهی مجبوریم چند قدم عقب برگردیم، اما راه دیگری جز امید نداریم.
او در بخش دیگری از سخنانش به موضوع مهاجرت نیروهای متخصص پرداخت و گفت:
در گفت‌وگوهای داخلی، وقتی بحث مهاجرت پیش می‌آید، حرفی برای گفتن ندارم. ما حتی از ایرانیان خارج از کشور کمک گرفتیم تا تجربیاتشان را با ما به اشتراک بگذارند و گاهی در این زمینه موفق شدیم. اما واقعیت این است که مهاجرت را مثل مرگ پذیرفتیم. تنها کاری که از دستمان برمی‌آید این است که دوره حضور متخصصان در ایران را طولانی‌تر کنیم.
طباطبایی با اشاره به اقدامات دیجی‌کالا برای بهبود شرایط گفت:
ما تمام تلاش خود را کرده‌ایم که بهترین شرایط ممکن را برای متخصصین فراهم کنیم. اما مهاجرت نیروها واقعیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. مهم‌ترین هدف ما این است که دوران حضور آنها در دیجی‌کالا طولانی‌تر شود، حتی اگر نمی‌توانیم مانع از تصمیم به مهاجرت آنها شویم.
طباطبایی با اشاره به تأثیرات اجتماعی این بخش افزود:
بخش بومی و محلی دیجی‌کالا برای من بسیار هیجان‌انگیز است، زیرا فرصت‌هایی فراهم می‌کند که بسیاری از افراد در مناطق دورافتاده کشور بتوانند با دسترسی به بازارهای ملی، به یک شغل پایدار دست یابند. این مدل کسب‌وکار، نمونه‌ای از قدرت فناوری در کاهش فاصله‌های جغرافیایی و اقتصادی است.
مدیرعامل دیجی‌کالا در پنل «راهبران کسب‌وکار» به نقش و اهمیت هوش مصنوعی در کسب‌وکارهای امروزی هم پرداخت. او با اشاره به تجربیات خود در حوزه فناوری، از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این تکنولوژی در ایران گفت. طباطبایی با اشاره به پیشینه خود در گروه علی‌بابا و تلاش‌های اولیه برای استفاده از هوش مصنوعی گفت:
در زمانی که در علی‌بابا بودم، به دنبال استفاده از هوش مصنوعی بودم. در آن زمان، این کار بسیار سخت‌تر بود، اما امروز شرایط تا حدودی ساده‌تر شده است.
او در ادامه توضیح داد که علی‌رغم پیشرفت‌های جهانی، استفاده عمیق و مؤثر از هوش مصنوعی در ایران هنوز در ابتدای راه قرار دارد:
باور دارم هنوز در ایران به طور عمقی وارد هوش مصنوعی نشدیم. چرا که دانش کامل این حوزه در کشور وجود ندارد و سرمایه‌گذاری‌های لازم در این حوزه بسیار سنگین است. این فناوری یک ابزار ارزان نیست و نیازمند بودجه‌های بزرگی است.
مدیرعامل دیجی‌کالا به ضرورت بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای کسب‌وکارها اشاره کرد و گفت:
از هوش مصنوعی باید استفاده کرد. اگر سازمانی سراغ این حوزه نرود، خیلی سریع از رقبا عقب می‌افتد. این فناوری به اندازه‌ای پیشرفته است که حتی گروه‌های کوچک چندنفره می‌توانند با استفاده از آن، از بسیاری از کسب‌وکارهای بزرگ جلو بزنند.
هوش مصنوعی نه‌تنها به عنوان ابزاری برای بهبود فرآیندها و افزایش کارایی شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در رقابت‌پذیری کسب‌وکارها مطرح است. طباطبایی با تأکید بر نقش استراتژیک این فناوری در دیجی‌کالا، تصریح کرد که سرمایه‌گذاری و توسعه این حوزه باید به یکی از اولویت‌های اصلی کسب‌وکارها در ایران تبدیل شود.
اشکان آرمندهی و کیوان جامه‌بزرگ هم طی این پنل به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی جامعه برنامه‌نویسان ایران پرداختند.
اشکان آرمندهی با اشاره به نتایج نظرسنجی برنامه‌نویسان، آماری تکان‌دهنده ارائه کرد:
۷۵ درصد از جامعه هدف نظرسنجی، به‌نوعی در حال مهاجرت هستند. این عدد یک عدد ترسناک است و همه ما می‌دانیم که بخشی از این آمار به دلیل کیفیت پایین زندگی در ایران است.
با این وجود، آرمندهی بر ضرورت ایجاد اثرگذاری اجتماعی از طریق فعالیت‌های برنامه‌نویسان تأکید کرد:
ما باید با کار خود، مثل کدنویسی و توسعه محصولات، مشکلات هموطنانمان را کاهش دهیم. اثرگذاری کاری که برنامه‌نویسان انجام می‌دهند، در کیفیت زندگی مردم ایران مشهود است و این موضوع باعث می‌شود من و تیمم به کار ادامه دهیم.
کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های فناپ، با اشاره به موفقیت پلتفرم‌هایی مانند دیوار و دیجی‌کالا گفت:
این پلتفرم‌ها نشان می‌دهند که می‌توان در ایران هم به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافت. به‌عنوان مثال، اپلیکیشن ویپاد توانسته تعداد مشتریانی بیشتر از کل مشتریان بانک سنتی پاسارگاد داشته باشد. این موفقیت، اعتمادبه‌نفس برنامه‌نویسان را تقویت می‌کند و می‌تواند از دلسردی و سرخوردگی این قشر بکاهد.
جامه‌بزرگ با تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی در محصولات فناپ، از ظرفیت‌های این فناوری در پلتفرم‌هایی مانند نشان و زیتل نام برد و گفت:
انقلاب صنعتی چهارم با کمک هوش مصنوعی شکل می‌گیرد. اما سؤال مهم این است که ما در ایران چگونه می‌خواهیم از ظرفیت‌های هوش مصنوعی استفاده کنیم؟ در اسناد کلان کشور آمده است که باید جزو ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی باشیم، اما در حال حاضر فاصله زیادی با این هدف داریم.
او همچنین بر اهمیت آموزش هوش مصنوعی در میان مدیران تأکید کرد:
مدیران باید خودشان یاد بگیرند که چگونه از هوش مصنوعی استفاده کنند. نباید تنها مصرف‌کننده باشیم؛ بلکه باید در توسعه محصولات با کمک این فناوری نقش فعال ایفا کنیم.
کوئرا علاوه بر شرح گزارش خود طی مراسم، صفحه و فایل آن را هم در سایت خود قرار داده است که می‌توانید از طریق این صفحه در سایت رسمی کوئرا آن را مشاهده کنید.
